نرگس اسکویی - استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، ایران، بناب

لحن که مهمترین عامل فضاسازی و تاثیرگذاری بر مخاطب در شعر است، از دو منبع خلق و خوی راوی و عوامل و جزئیات ساختاری و سبکی شعر نشات میگیرد. خاقانی روحیهای حساس و زودرنج دارد. این خصلت به اضافه پایبندی به اعتقادات مذهبی و آموزههای عرفانی چون استغنا و آزادگی، موجب بروز کنشهایی مبارزهطلبانه و حماسی در برابر بسیاری از نیروها و پدیدهها و در نتیجه، تولد حماسههای شخصی در شعر خاقانی با محوریت خود شاعر شده است که در ادبیات ما کمنظیر است. این خلق و خوی سلحشورانه در کنار عوامل سبکی دیگر چون حرکت و پویایی در ارکان مختلف سخن، بهرهمندی از موسیقی پرطنین و قوی درونی و بیرونی شعر که نقش بسیار تاثیرگذار در ایجاد لحن حماسی در شعر دارد، گزینش واژگان خاص و هماهنگ با حماسه، آفرینش صورتهای خیالی متناسب با جنگاوری، اغراق و نیز تلمیحات حماسی و پهلوانی سبب بروز لحن حماسی در بسیاری از اشعار خاقانی شدهاست. در این مقاله به بررسی ساختاری و سبکشناختی عوامل فکری و عاطفی، ادبی و زیباشناختی موثر در پیدایش لحن حماسی در شعر خاقانی شروانی پرداختهایم.

خاقانی, لحن, روانشناسی شعر, حرکت, لحن حماسی