حمیدرضا فرضی - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز
لیلا عدل پرور - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز
علی دهقان - دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

     تحلیل ساختاری پراپ روش عملی و دقیقی است که می­توان آن را بر روی قصه های ادب فارسی، به خصوص منظومه­های غنایی و حکایات عرفانی و تعلیمی نیز اعمال کرد. هدف از این تحقیق آن است که همای و همایون خواجوی کرمانی و سلامان و ابسال جامی طبق الگوی پیشنهادی پراپ و براساس نقد ساختار گرایانه وی، مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. برای این منظور ابتدا مقدمه­ای درباره تعریف و تبیین ریخت­شناسی، روایت­شناسی، روش مطالعاتی پراپ، و معرفی خواجوی کرمانی و قصه همای و همایون و معرفی جامی و قصه سلامان و ابسال مطرح شده است. برای مقایسه ساختاری این دو داستان از نظر کارکردها، صحنه آغازین، راه­های ترکیب حکایات، بسط داستان، شخصیت­ها و صفات شخصیت­ها جداولی تنظیم گردید تا تفاوت­ها و شباهت­های ساختاری این دو اثر براساس جدول­ها، تحلیل و بررسی شود. یافته­های این پژوهش گویای تطابق داستان همای و همایون و سلامان و ابسال با کارکردهای ریخت­شناسانه پراپ است. مقایسه ساختاری داستان همای و همایون با سلامان و ابسال بیانگر این است که هر دو اثر از نظر خویشکاری­ها، شخصیت­ها، و صفات اشخاص قصه، ساختار حکایات، نوع بسط و صحنه آغازین ساختاری مشابه دارند.

پراپ, همای و همایون, سلامان و ابسال, مقایسه ساختاری, حرکت و بسط داستان