محمدباقر حسینی - استادگروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی
پروین الاهی - دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی
سیدحسین سیدی - استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی

هنجارگریزی نحوی از جمله شگردهایی است که در برجستهسازی یک متن ادبی دخیل است؛ چرا که برگرفته از عدم پایبندی شاعر به برخی قواعد صرفی یا نحوی کلام است که از روی قصد برای اهداف و غایاتی صورت میگیرد. بهرهمندی از این فرایند به آفرینش زیبایی سخن میانجامد به گونهای که سبب توجه دوچندان مخاطب به متن میگردد. شاعران معاصر در تلاشاند تا با به کارگیری این تکنیک در اشعار خود به نوعی حسی تازه و شگرف در مخاطب ایجاد کرده و در برهم زدن نظم معمول اشیا، آنها را به گونه ای جدید و تازه به مخاطب بنمایانند. از این رهگذر شاعر نوگرای عراق، بدرشاکر سیاب، که شعر معاصر عربی بخش عمده ای از وجودخود را مرهون نبوغ ادبی او می داند به غنا و توسعه زبان شعری خود پرداخته، تامل مخاطب را درشعر خود برانگیخته است. وی به تاثیر از فرهنگ و ادبیات غربی و نگاه  ناقد به میراث شعر عربی، گامهای موثر در زبان شعری برداشته است. این پژوهش درصدد آن است با ارائه نمونههایی از کارکردهای هنجارگریزی نحوی و بلاغی، مخاطب را به هدف اصلی شاعر و بازنمایی لایههای پنهان آثارش سوق دهد تا از این رهگذر شگردهای نحوی او در جهت غریبه سازی و ممتاز نمودن اشعارش بدست آید. نتایج تحقیق حاکی از آن است که تقدیم و تاخیر هدفمند، حذف و کاربرد جدید حروف ، عطف و عدم عطف و استفاده از کلمات دورازذهن وقدیمی از پربسامدترین نمونههای هنجارگریزی نحوی و بلاغی دراشعار بدر شاکر سیاب به شمار میآیند و دیگرکارکردهای نحوی درجایگاههای بعدی قرار میگیرند. از این رو سیاب با بهرهگیری از چنین شگردهایی سیمای متمایز به سبک شعری خود بخشیده و موجبات تازگی شکل بیان و افزایش دشواری فهم و گستردگی زمان ادراک حسی خواننده را فراهم آورده است.

شعر معاصر عراق, تحلیل گفتمان, تحلیل زیبایی شناختی, هنجارگریزی نحوی-بلاغی, بدرشاکر سیاب