موسی عربی - استادیار گروه زبان وادبیات عربی دانشگاه شیراز
مریم اشراق پور - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه شیراز

خطبه صلح امام حسن(ع) در باب صلح یکی از اسناد معتبری است که می­توان از گذر بررسی و تحلیل آن، به زوایای پنهان دلایل صلح و تکذیب ادعای دروغین معاویه در این خصوص پی برد. بر همین اساس نگارندگان با نگاهی دقیقتر و بهره­گیری از رویکرد کاربردشناسی در تحلیل این خطبه، به بررسی و بیان زوایای نهفته آن و ارتباط مقدمه و سایر بخش­های خطبه با ادعای معاویه پرداخته­ و به کمک شواهد درونی و  برونی متن، ابهام­های ذکر شده و علت ایراد این خطبه توسط امام به شکل کنونی را روشن نموده و کنش­های منظوری سخن گوینده را به مخاطب ارائه می­دهند. نتایج پژوهش علت انتخاب این نوع شروع سخن توسط امام و هدف ایشان از پرداختن به موضوع­های مختلف در خطبه را نمایان می­سازد. بافت موقعیتی، نوع مخاطبان و حتی مساله مخالفت بیشتر یاران نزدیک امام با صلح ایشان اقتضا می­نماید که امام، جهت یادآوری و اصلاح دید آنان ابتدا به مسائلی (به ظاهر نامربوط با سخن معاویه) مانند فضائل شخصیت­هایی همچون پیامبر، اهل بیت و صحابه بپردازند. در این خطبه حتی مواردی وجود دارد که بسیار کم­ارتباط با پاسخ امام به سخن معاویه به نظر می­رسد (مانند صلوات، خمس، صدقه و...) که آن موضوع­ها نیز در راستای اثبات حق که هدف نهایی امام از ذکر این سخنان است بکار گرفته شده و مخاطب را به طور غیرمستقیم و ضمنی به اقناع در راستای هدف ذکر شده دعوت می­کند.

خطبه امام حسن(ع), صلح, کاربردشناسی, کنش منظوری و غیرمستقیم (ضمنی), بافت موقعیتی