حسین قربانپور آرانی - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کاشان
حمزه محمدی ده چشمه - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کاشان

ادیبان گاه با بهره­گیری از آیات، تسلط کامل و هنرمندانه خود را در سخن­آرایی جلوهگر ساخته و گاه با تصویرسازی­های شاعرانه و قرینه­پردازی­های ماهرانه، با استشهاد به آیات، سخن را با عبارات و الفاظ متوازن و متساوی بر بستر سجع و ترصیع و موازنه نشانده­اند و یا با واج­آرایی، ارسال­المثل، حسن تعلیل، استعاره، تشخیص و تضمین شاهکار آفریده­اند و البته، شاهکار نفثه­المصدور، اثر ممتاز محمد زیدری نسوی، نمونه مثال­زدنی از این دست است؛ به­ویژه که مولف، ضمن بهره­گیری از محسنات لفظی آیات و احادیث و نیز سبک ادبی قرآن و آهنگ واژگان، استفاده مفهومی عمیقی از آیات قرآن و احادیث را وجه نظر داشته است. اقتباس و بهره­مندی از آیات و احادیث از مهمترین مختصات نثر فنی به ­شمار می­آید و نفثه­المصدور زیدری، از برجسته­ترین کتب تاریخی- ادبی است که کاربرد آیات و احادیث در آن با توجه با ملازمت نویسندگان با سلاطین غزنوی و مغول و آگاهی از وقایع سیاسی و بیان هدف­های ذوقی- انگیزشی و پنهان­کاری­های سیاسی آن­ها در قالب شگردهای ادبی، یکی از ویژگی­های مهم نثر این کتاب به شمار می­رود. پژوهش حاضر با استفاده از روش کتابخانه­ای و تحلیل محتوا، روش­ها و شیوه­های متداول به­کارگیری آیات و احادیث نفثه­المصدور و نیز روش­های ابداعی زیدری را در اقتباس از آیات و احادیث دنبال می­کند. باید گفت که در بخش کاربرد لفظی آیات، شیوه­های «تضمین آیه به ­عنوان دنباله کلام»، «که موصوله» و «ترکیب اضافی»، به ­عنوان توضیحی اضافه در متن گنجانده شده­اند که نشاندهنده قدرت نویسنده در ترکیب کلام قرآن با سخن خود است. از نظر معنوی نیز در بیشتر موارد اقتباس از آیات و احادیث بهصورت تتمیم و تکمیل و بدون واسطه معنایی آورده شده است.

نثر فنی, نفثه المصدور, اقتباس, آیات و احادیث, روش های ابداعی