یعقوب نوروزی - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد ماکو، دانشگاه آزاد اسلامی، ماکو، ایران

مرصادالعباد از متون تعلیمی عرفانی در قرن هفتم است که نسخ متعددی از آن در دست است. محمدامین ریاحی از نسخهپژوهان معاصر، این اثر را تصحیح کرده است. او از میان نسخ متعدد این اثر، نسخه بورسا را به عنوان نسخه اساس قرار داده و از دیگر نسخ نیز سود جسته و تصحیح قیاسی کرده است. با اینکه این تصحیح، عالمانه است، ولی روشمند نیست و مصحح، معیار ثابتی در تصحیح نداشته است. نظر به اینکه برخی عناصر بلاغی، زبانی و ادبی در متون، ویژگیهای غالب سبکشناختی هستند و مدام تکرار میشوند، توجه به آنها میتواند یاریگر تصحیحی علمی و روشمند باشد. یکی از این ویژگیها که در تصحیح مرصادالعباد درباره آن بیدقتی شده، معیار هنری (اصالت موسیقیایی و سجع) در این اثر است که بیتوجهی به آن، سبب لغزشهای مکرر بوده است. معیار دیگر، ویژگیهای زبانی غالب در اثر است که بیدقتی در آن نیز به لغزش و خطا در تصحیح دامن میزند. در کنار این دو، برخی واژگان نیز با بیدقتی و با اعتماد به نسخه «بو» انتخاب شده و نادرستاند. میتوان گفت عامل اصلی این لغزشها، اعتماد زیادی به ضبطهای نسخه بورسا بوده و انتخاب این نسخه به عنوان نسخه اساس، این اشتباهات و کاستیها را در تصحیح موجب شده است. پژوهش حاضر با روشی تحلیلی-توصیفی، لغزشهایی که از این رهگذر به تصحیح راه یافته، مورد بررسی و مداقه قرار میدهد.

مرصادالعباد, تصحیح, اصالت موسیقیایی, ویژگی زبانی, نسخه بورسا