«کردوانی»، یکی از کلمات نادر در شعر قطران

شعر فارسی در قرون چهارم و پنجم هجری در قیاس با شعر ادوار دیگر، آینه طبیعت است. شاعر این دوره بیشتر از عناصری سخن می‎گوید که مخاطب او، شاه و درباریان، آنها را میبینند و میشناسند؛ از جمله این عناصر، منسوجات، انواع پارچهها و جامههایی است که چه بسا امروز نوع و نام آنها در طی تاریخ تغییر یافته باشد، و «کردوانی» یکی از آنهاست که منسوجی است ضخیم و از جمله در صافکردن شراب، بستن زخم و دوختن خیمه یا سراپرده و نیز در تن‎پوش جنگی به کار میرفته است. این منسوج انواعی داشته است که برخی از آنها بهایی بوده و برخی ارزش چندانی نداشته است. کردوانی در فرهنگ‎های فارسی نیامده و در شعر فارسی نیز  بر اساس جستوجوهای نگارنده، تنها در شعر قطران تبریزی، شاعر معروف قرن پنجم، مطرح شده است. در این مقاله، ما درباره اصل کلمه کردوانی، خاستگاه آن و کاربردهایش، بر مبنای شعر قطران و با کمک منابع عربی و فارسی سخن گفته و نشان دادهایم که این پارچه به ناحیهای از آذربایجان منسوب است، در آنجا بافته میشده و از دیرزمان به جامعه عربیزبان راه یافته است. قطران هم که با زبان و متون عربی آشنایی داشته است، بهاحتمال این واژه را در متون عربی دیده است.

Keywords:

قطران تبریزی , شعر قرن پنجم , منسوجات , کردوانی , آذربایجان , زبان عربی