عنایت الله شریف پور - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید باهنر کرمان
فرح ابوطالبی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید باهنر کرمان
مسعود باقری - دانشیار گروه روانشناسی دانشگاه شهید باهنر کرمان

شعر کدام است؟ سوال بنیادینی که بارها در علوم مختلفی چون فلسفه، ادبیات و زبانشناسی مطرح شده و پاسخهایی یافته است. در این مقاله تلاش شده است تا با استفاده از پدیدارشناسی هایدگری به این سوال اساسی پاسخ داده و بر همین مبنا، حوزه و موضوع علم ادبیات شناسایی شود. بررسیها نشان میدهد آنچه هایدگر از آن با تعبیر «خانه وجود» یاد میکند، زبانی است که از هستی به گوش انسان میرسد و این همان فهمها و شناختهای انسان است. آنچه از فهمها و گشایش هستی به گفت انسانی درآید، «سخن» و زبان انسان را میسازد. شعر، بیان و بروز فهمهای جدیدی است که پیش از این، در سخن انسان نبودهاند. شعر، سخنی است که هستنده را متفاوت از پیش مکشوف میکند و فهم جدیدی برای انسان به همراه دارد. چون شعر مکرر شود و کاربرد عام یابد، فهم و دریافت شخصی، همگانی و عمومی میشود. سخن انسان همیشه در طیفی از پیشداشتگی و جدیدبودن، خلاقیت و ناخلاقیت، شعر و سخن روزمره قرار دارد. فهمها در سخن انسانی به اشتراک گذاشته میشوند و شعر امکان به اشتراکگذاشتن فهمهای جدید است. شعر، زباندارکردن فهمهای بیزبان و موجب افزایش و گسترش فهمها و زبان عمومی است. لازم است علم ادبیات به وجه خلاقانه و زبانساز شعر بیشتر توجه کند و جهت پیشرفت و گسترش زبان برای سخنهای خلاقانه و جدیدی که بنیادهای ادبی را ترک میکنند، بیشتر ارزش قائل شود.

پدیدارشناسی, زبان, سخن, شعر, هایدگر