سیدمهدی طباطبایی - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید بهشتی

حدیقهالحقیقه نخستین منظومه عرفانی زبان فارسی است که راه را برای سرودهشدن منظومههایی مانند تحفهالعراقین، مخزنالاسرار و مثنوی معنوی هموارتر کرد. اهمیت این منظومه در ادب فارسی موجب آن شد که استنساخهای فراوانی از آن انجام گیرد و در اغلب این کتابتها، اشتباهات تازهتری به متن اصلی راه یابد. ازطرفدیگر، برخی روایتها حاکی از آن است که دستکم دو تحریر اصلی از حدیقه انجام گرفته بوده است که همین موضوع، درهمآمیختگی بابهای گوناگون آن را موجب شده و کار تصحیح را با دشواریهای بیشتری همراه کرده است. اهمیت موضوعی و واژگانی حدیقه از یکسو، و تحلیلها و تعلیقات اشتباه پژوهشگران بر پارهای از ابیات آن، ازجمله دلایلی بود که موجب شد تا در این پژوهش، به تحلیل مفهومی ابیاتی از این کتاب پرداخته شود. اهمیت پژوهش، تبیین جایگاه سنایی و حدیقهالحقیقه در ادب فارسی است و روش تحقیق، توصیفی ـ تحلیلی است که با استفاده از امکانات کتابخانهای انجام شده است. عمدهترین دستاورد این پژوهش، افزون بر تصحیح برخی از اشتباهات پژوهشگران این حوزه و بهدستدادن مفهوم ابیاتی مبهم از حدیقهالحقیقه، ارائه مفهومی جدید از واژگان، ترکیبات و تعبیراتی چون دبابی، پوستگال و پوستگاله، رشته چه، شیرعودسوز، دست با ران قرینشدن، احمد و احمد است که در فرهنگهای لغت فارسی، آن مفهوم برجسته نشده است.

حدیقهالحقیقه, دبابی, پوستگال و پوستگاله, رشته چه, شیرعودسوز, دست با ران قرینشدن, احمد و احمد