شیرزاد طایفی - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبائی

بخش عملی عرفان، ساحت یافته­های رفتاری و تجربی یک عارف است که براساس منش سلوکانه در مسیر تعالی تهذیب نفس و تطهیر باطن و رسیدن به کنه هستی، استغراق در آن و شهود آن، به نوعی جهان­بینی توحیدی به نام «وحدت وجود» منجر می­شود که پایه­های آن را تجربیات شهودی تشکیل داده است؛ ازاین­رو، عرفای شهودی آن را با عنوان «وحدت شهود» خوانده­اند؛ به­عبارت­دیگر، در این نوع عرفان توحیدی، وحدت وجود شهودی، تجربه و اثبات می­شود. نمود این نوع عرفان عملی و شهودی در آثار عارفی چون عطار نیشابوری، در قالب غزلیات دیوان وی مشهود است. با بررسی ابیاتی که این نوع جهان­بینی را به تصویر می­کشد، می­توان به چشم­انداز روشنی از نگرش عرفانی عطار درباره مسئله توحید دست یافت. عطار نیشابوری در آینه غزلیات خود که مبتنی بر تجربیات روحانی و در نتیجه احراز مقامات بالای عرفانی است، وحدت وجود خاص خود را که بینشی تلفیقی و از نوع شهودی آن است، مطرح می­کند. در پژوهش پیش­رو، به روش استقرایی- تحلیلی و با بررسی غزلیات دیوان عطار نیشابوری، به بازکاوی نوع نگرش وی و اثبات وحدت وجود شهودی این عارف موحد پرداخته­ایم.

وحدت شهود, وحدت وجود, عرفان عملی, عرفان نظری, دیوان غزلیات, عطار نیشابوری