روح اله هادی - دانشیار دانشگاه تهران
زینب نصیری - دانشجوی دوره دکتری دانشگاه تهران

تشبیه اساسیترین رکن دستگاه بلاغی است که تصاویر دیگر مانند استعاره و تشخیص و کنایه از آن ناشی میشوند. در این تحقیق، انواع تشبیهات ویس و رامین و خسرو و شیرین، از وجوه مختلف ـ نظیر وجه شبه، ادات تشبیه، حسی و عقلی بودن، مفرد و مرکب بودن، ساختار ظاهری، بسامد بهکارگیری تشبیه، تصاویر مشترک در هر دو اثر ـ بررسی و دستهبندی و مقایسه شده و پس از تطبیق انواع تشبیهات، تحلیلی علمی و آماری از آن  ارائه شده است. مسئله اصلی پژوهش، مقایسه انواع تشبیهات این دو اثر از لحاظ وجوه مذکور برای مشخص کردن میزان ابتکار و تقلید نظامی از فخرالدین اسعد گرگانی است. داستان خسرو و شیرین، ۵۳۰۰ بیت است که در ۱۰۰۵ بیت (۱۹ درصد) تشبیه دیده میشود و ویس و رامین با ۸۳۰۰ بیت، ۱۲۶۰ تشبیه (۵/۱۵ درصد) دارد. از نکات مهم این تحقیق، وجه شبههای نو و ابداعی در بیشتر تشبیهات نظامی است که بیانگر ابتکار و خلاقیت وی در آوردن معانی و مضامین تازه است. همچنین تصاویر و تشبیهات مشترکی بین هر دو اثر وجود دارد که نشاندهنده بهرهگیری نظامی از مضامین ویس و رامین است.

تشبیه, ساختارهای تشبیهی, ویس و رامین, خسرو و شیرین