مسعود آلگونه جونقانی - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان

موضوع معناشناسی و تبیین رابطه «لفظ» و «معنا» همواره در اندیشه عرفانی مطرح بوده است؛ البته در همین زمینه، مفسران و بلاغیون نیز هریک به شیوه خاص خود به استقبال موضوع رفته و از جایگاه خود مباحث مهمی دراین­باره مطرح کردهاند، اما در ساحت عرفان، معناشناسی متلازم با طرز تفکر ویژه عرفانی است و از علل و اسباب نظری خاصی برخوردار است. دراین­میان، آثار عینالقضات و شیوه طرح موضوع در این آثار از اهمیت بسیاری برخوردار است. به همین دلیل، پژوهش حاضر با اتخاذ رویکرد درونمتنی، آثار عینالقضات را از این چشم­انداز کاویده است. براین­اساس، تاملات معناشناختی عینالقضات ذیل هفت عنوان بررسی شده است: ۱- لفظ و اصول وضع آن؛ ۲- فرم بیان و ماده بیان؛ ۳- معنای اصطلاحی و معنای حقیقی؛ ۴- تکثر لفظی و تکثر معنایی؛ ۵- اطلاق حقیقی و اطلاق مجازی؛ ۶- تمایز لفظی و تمایز معنوی و ۷- مسما در غیاب اسم. در پایان مشخص میشود که عینالقضات در تاملات معناشناختی خود، متاثر از نظریه وجودی و معرفتی عرفانی است و تلقی وی درباره حقیقت و ساختار سلسلهمراتبی آن، منتهی به این شده است که معنی را بر شکل ارج نهد و مقدم بدارد.

عینالقضات, لفظ, معنا, اطلاق حقیقی, اطلاق مجازی