سیدمهدی طباطبایی - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهیدبهشتی

اظهارنظر شفیعی­کدکنی درباره مشخصنبودن مفهوم یک بیت بیدل، توجه ویژه پژوهشگران را به آن موجب شد تا جایی که سیدحسن حسینی فصلی از کتاب بیدل، سپهری و سبک هندی را به توضیح و شرح آن اختصاص داد و محمدرضا اکرمی در ۲۵ صفحه از کتاب استعاره در غزل بیدل درباره این بیت سخن گفت. علی معلم دامغانی هم در ۷ شماره از ماهنامه شعر، مباحثی درخصوص این بیت مطرح کرد. هرکدام از این صاحبنظران از زاویهای ویژه به بیت نگریستهاند، اما به­نظرمیرسد مشکل مفهومی آن هنوز برطرف نشده است. این پژوهش در پی آن است که با واکاوی دیدگاه­های پژوهشگران دیگر و با استناد به سایر ابیات بیدل، مفهوم صحیح بیت را به­دست­دهد. روش تحقیق به­صورت تحلیلی ـ توصیفی و با استفاده از امکانات کتابخانهای است. اهمیت و ضرورت تحقیق در آن است که این بیت، نماینده بیتهای دیریاب و مبهم بیدل است و اظهار نظرهای پیرامون آن هم میتواند نشانگر داوریهای پژوهشگران درباره اینگونه ابیات او باشد. مهمترین نتیجه پژوهش، افزون بر رفع ابهام بیت، اثبات این نکته است که بیمعنی و غیرمنسجم به­نظررسیدن یک یا چند بیت در دیوان شاعری، نشان از ناتوانی مخاطب در کشف تناسبهای درونی اجزای شعر دارد.

عبدالقادر بیدل, بیتهای مبهم, سبک هندی, بیدلپژوهی معاصر