رضا خبازها - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران

شاعرانی که به ذکر نام شاعرانه خویش (بیشتر در مقطع غزلیات) توجه داشتهاند، در این زمینه از  شیوه­های جالب و متنوعی سود بردهاند که تاکنون این شیوهها موضوع پژوهشی جدی قرار نگرفته است. اقسام تجرید و انتزاع (همچون خطابالنفس، غایب انگاشتن متکلم، تجرید با تشبیه و تجرید مطلق غیرقالبی که تا به حال از برخی غفلت شده است)، نقل تخلص از زبان دیگران، ذکر تخلص در وصف خویش و تخلصآوری پنهان و سایهوار، دست­مایه اکثریت غزلسرایان بزرگ در یادکرد تخلص خویش بوده است. مقاله حاضر بر آن است که تحلیل و آمار دقیقی از کیفیتهای مختلف یادکرد تخلص در غزلیات، ازجمله نسبت دفعات ذکر تخلص به تعداد غزل و موقعیت تخلص در ساختمان سروده (در مقدمه مقاله) و نحوه استفاده هفت تن از برترین غزل­سرایان (سنایی، انوری، خاقانی، سعدی، حافظ، صائب و سایه) از هریک از شگردهای تخلصآوری (در متن) ارائه کند تا شناختی کلی از چگونگی تخلصآوری در غزل، رویکرد هر یک از سرایندگان یادشده بدین موضوع، نقاط شباهت و افتراق ایشان و حدود آفرینندگی، تاثیرگذاری و تاثیرپذیری هریک و جایگاهشان در این عرصه به­دست­داده شود.

غزل, تخلص, تجرید, خطابالنفس, سنایی, نقل تخلص از زبان دیگران, تخلصآوری سایهوار