وزن درشعر و موسیقی (پژوهشی در مبانی عروض و ایقاع)

ایقاع، میزان موسیقی موزون است؛ چنانکه عروض میزان کلام منظوم است. ایقاع مانند عروض، دارای اوزانی است که آن­ها را در اصطلاح موسیقی قدیم ایران، ادوار یا ادوار ایقاعی گویند. ادوار ایقاعی از ارکان و ارکان نیز از نقره یا ضربه تشکیل شده که این ضربات معادل حرف در شعر است. زمانهای میان نقرات، تعیینکننده وزن ایقاعی هستند. در این پژوهش علم ایقاع و عروض و کلیه نقاط مشترک و نیز تفاوت­هایی که آنها در تقسیمات خود با یکدیگر دارند؛ اعم از تاریخچه، واضع و گاه سبب تسمیه بخشهای مختلف بررسی شده است. نکتهها و پیشنهادهایی نیز با توجه به ایقاع که قابل استفاده در عروض به نظر میرسد، همراه با مطابقت بخشهای مختلف ارائه میشود. برای بررسی ایقاع و عروض، آنها را طبق کتابهای قدیم موسیقی ایرانی و عروض سنتی شرح دادیم. میزان امکان مطابقت عروض و ایقاع و ظرفیتهای به دست آمده، از یافتههای این پژوهش است که به شناخت بهتر وزن درونی و موسیقی شعر میانجامد و به کاربرد بهتر کلام در موسیقی کمک می­کند. ایقاع و عروض را میتوان از یک سرچشمه دانست که در دو حوزه شعر و موسیقی پدیدار شدهاند؛ چنانکه واضع هر دو را نیز خلیل بن احمد فراهیدی میدانند.

Keywords:

عروض , اوزان عروضی , ایقاع , ادوار ایقاعی , هجا , نقره