نعیمه غفارپور صدیقی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی
وحید مبارک - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی
محمد ایرانی - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی

بیشمتنیت بر هر گونه رابطه برگرفتگی یا اقتباس دلالت دارد؛ بنابراین این اصطلاح در ادبیات بیانگر نوعی از روابط میان متون میباشد.رمان فرانکشتاین فی بغداد (۲۰۱۳) احمد سعداوی تحت تاثیر رمان فرانکنشتاین (۱۸۱۸) مری شلی نوشته شده است که نشانههای لایههای پاکشده پیشمتن شلی در بیشمتن سعداوی دیده میشود. همین امر، رابطه بیشمتنیت یعنی دیده شدن لایههای متن تاثیرگذار در لابهلای متن تاثیرپذیر را سبب میگردد. این روند از طریق تغییری هدفمند در بیشمتن اتفاق میافتد که تراگونگی نام دارد و از تقلید به دور است. تغییر و گسترش معنا در بیشمتن از طریق جایگشت انجام شده است که نوعی تغییر جدی در پیشمتن میباشد، اما میتوان برخی روابط پارودیک و دگرپوشی یعنی طنز به قصد تخریب پیشمتن را در این رمان مشاهده نمود که البته شامل کل رابطه بیشمتنیت نمیگردد. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی رابطه تراگونگی در برخی ویژگیهای محتوایی این دو رمان و تغییرات ایجاد شده در محتوای بیشمتن از نوع جایگشت میپردازد. جایگشت بدون این که به تفسیر رمان مری شلی بپردازد به تغییر جدی در ابعاد مختلف آن دست میزند. عنوان، اسامی، مکانها، مضمون، نمادها، زبان و دین و اعتقادات از جمله مواردی هستند که دچار تراجایی در متن درجه دوم یعنی رمان سعداوی میشوند. این جایگشت، حضور شبحوار فرانکشتاین و فضای حاکم بر بیشمتن را توجیه میکند که چگونه گذشته با حضور خود باعث غیاب معنا میشود.

نشانهشناسی ثانویه, اسطوره برساخته, الطریق, نجیب محفوظ