موسی ملکی پور - دانشگاه پیام نور تهران

گروههای انسانی در گسترههای مختلف جغرافیایی نسبت به سطح تکنیک و تمدن و میزان برخورداری از مواهب طبیعی، محیط را به نسبتهای مختلفی تغییر داده و در نهایت استیلا و تفوق آنها بر محیط منجر به ایجاد مناظر آمایش یافته گردیده است. سکونتگاهها در چهار چوب روابط متقابل انسان و محیط و برحسب شرایط محیط طبیعی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی سیاسی – اداری و تاریخی سازمان مییابند. هدف از این پژوهش تحلیل نظام سکونتگاهی روستاهای بخش شرق و غرب شهرستان دهلران و روابط متقابل مرکز ناحیه و روستاهای پیرامون است. بر این اساس، از طریق دادههای طبیعی، اقتصادی  و انسانی، روستاهای شرق و غرب و روابطی که با شهر دهلران بعنوان مرکز ناحیه دارند، مورد پژوهش قرار میگیرد، چرا که بر اثر همین همبستگی و پیوندهای جغرافیایی میان شهر و ناحیه، انجام هر اقدام عمرانی در شهر،  تاثیراتی را روی ناحیه می گذارد و بر عکس تکامل اقتصادی و اجتمایی ناحیه را نیز در سیمای جغرافیایی شهر بازتابی است که  این پیوند و ارتباطات را به گونههای مختلف میتوان مورد ارزیابی قرار دارد. تبیین علمی توزیع فضایی، اندازه و پراکندگی سکونتگاههای روستایی شهرستان در شرایط موجود و وضعیت آن در گذشته و آینده  صورت گرفته، از این رو حائز اهمیت است که شناخت دقیق و اصولی پراکندگی جغرافیایی سکونتگاهها  وعوامل موثر در تثبیت جمعیت یا مهاجرت آنها را در یک دوره ۱۰ ساله نشان می دهد . شهرستان دهلران بعنوان یکی از فضاهای روستایی مهاجر فرصت کشور با مسائل و مشکلاتی در رابطه با کوچک شدن سکونتگاهها در روستاهای بخش غربی، تخلیه آبادیها و کاهش جمعیت روستایی روبرو است حال آنکه سکونتگاههای روستایی به لحاظ جمعیت و اندازه در بخش شرقی شهرستان رشد نموده و با روستاهای تثبیت شده و تولیدی مواجه است.  این پژوهش به عنوان گامی در تقویت روابط شهر و روستا با تکیه برمبانی رویکرد مطالعات ناحیهای انجام شده است تا بتواند عوامل ایجاد ناپایداری سکونتگاهها، در دو بخش شرق و غرب شهرستان دهلران را شناخته و رابطه استراتژیک، آنها را با توجه به گرایشات جهانی به مدیریت پویای ناحیهای درکشورهای توسعه یافته بهتر درک کند. 

نظام فضایی سکونتگاه ها, الگوی پراکندگی سکونتگاه ها, مدل منحنی لورنز, مدل نیمرخ سلسله مراتب شهری