سیاوش شایان - استادیار گروه جغرافیای دانشگاه تربیت مدرس
کاظم بهرامی - کارشناس ارشد زمین شناسی مهندسی دانشگاه تربیت مدرس
شهرام بهرامی - استادیار گروه جغرافیای دانشگاه تربیت معلم سبزوار

سنگدانه ها(۱) بعنوان بخشی از مصالح ساختمانی، شامل مواد سختی مانند ماسه، گراول و سنگ لاشه هستند که بعد از ترکیب با مواد چسبنده دیگر، می توانند در ساخت بتون، ملاط و گچ ساختمانی و در زیرسازی راه ها و راه آهن ها، پل ها، تونلها، سدها، فرودگاه ها و دیگر اهداف ساختمانی بکار روند. تحقیق حاضر، تشکیل، پراکندگی و توزیع سنگدانه ها را در ارتباط با لندفرمها و فرایندهای ژئومورفولوژی مورد بررسی قرار می دهد. نتیجه این تحقیق نشان می دهد که بخش زیادی از منابع سنگدانه، در لندفرمهای رودخانه ای یا محیط های آبرفتی مانند بسترهای رودخانه ای فعلی و قدیمی، محل تقاطع رودخانه ها، پادگانه های آبرفتی جدید، و بخش هایی از مخروط افکنه ها تشکیل می شوند. در محیطهای یخچالی، اشکالی مانند دشت های یخ آبرفتی، کام ها، اسکرها از مناطق مستعد تشکیل و اکتشاف سنگدانه ها محسوب می شوند. در مناطق ساحلی، رسوبات فلات قاره و رانه های ساحلی و برخی اشکال ژئومورفولوژیکی قدیمی، و تلماسه ها در مناطق بیابانی دارای قابلیت اکتشاف منابع سنگدانه ای هستند. در کمب ها یا طاقدیس های فرسایش که جنس سخت در بالا و جنس سست در پایین قرار داشته باشد، پهنه های بزرگی از واریزه ها تشکیل می شود که در صورت تازه بودن و یا هوازدگی ضعیف، می تواند منبع بسیار خوبی برای استخراج سنگدانه باشد. همچنین فرایندهای ژئومورفولوژی مانند هوازدگی، میزان فرسایش و انتقال مواد آواری، تخریب فیزیکی و شیمیایی، و همچنین عوامل زمین ساختی و تحولات ژئومورفولوژیکی نیز نقش بسیار مهمی در تشکیل، پراکندگی و کیفیت سنگدانه ها و مصالح ساختمانی ایفا می کنند.

سنگدانه, مصالح ساختمانی, ژئومورفولوژی, فرایند