ضرورت ها و چالش های تغییر پایتخت در ایران (قسمت اول)

انتقال پایتخت مسئله ای است که همواره مورد توجه حکومت های گذشته ایران بوده است تا این که پس از تجربه های گوناگون انتقال پایتخت از سوی شاه عباس، نادرشاه، کریمخان زند و دیگران به شهرهایی چون اصفهان، مشهد و شیراز، آغا محمدخان قاجار با قراردادن تهران به عنوان پایتخت ابدی، جامه ترافیک سنگین را بر قامت تهران دوخت و سنگ بنای تجارت های میلیاردی را در این شهر نهاد تا آن ده و روستای کوچک به کلان شهری این چنین تبدیل شود. مقوله پایتخت یا مرکزیت سیاسی در ایران، همانند محدوده های سیاسی آن، در طول تاریخ فراز و نشیب های زیادی داشته است و به تبعیت از تغییر حکومت، پایتخت آن نیز، جز در موارد معدود، از شهری به شهر دیگر جا به جا شده است. نگاهی به گذشته تاریخی این تغییر و تحول حاکی از انگیزه های مختلفی است که به تناسب زمان، مکان و ساختار اجتماعی حکومت، با محفوظ داشتن استراتژی سیاسی و مسایل ژئوپولیتیکی زمان، موجب جا به جایی مرکز سیاسی کشور شده است. این انگیزه ها عمدتا در وهله نخست سیاسی - امنیتی، و در وهله دوم اقتصادی - اجتماعی بوده است. تهران که امروزه پایتخت کشور ایران است از پیشینه شهری چندان طولانی برخوردار نیست. این شهر مدت ها یکی از روستاهای کوچک ری بوده و شهر تهران از دوران قاجار و پایتخت شدن آن وسعت گرفته است. این روزها برخی، مسئله انتقال پایتخت و یا مرکز کشور به مکان دیگری را، مطرح نموده اند. در رابطه با این پیشنهاد، اظهار نظرهای متنوع و متفاوتی هم ابراز شده است. در این نوشته کوشش خواهد شد، نخست مسئله انتقال پایتخت، به طور کلی و با توجه به شرایطی که در آن قرار داریم از یک سو و از سوی دیگر تجربه و اهداف کشورهایی که پایتخت جدیدی را انتخاب نموده اند، مورد توجه قرار دهیم. سپس در مقابل پیشنهاد انتقال پایتخت، آن هم در شرایط کنونی که حتی ممکن است افکار عمومی آن را نوعی فرافکنی و فرار از انجام مسئولیت تعبیر نماید، مسئله اصلی یا جستجوی راه کاری که رفع یا تعدیل تدریجی مشکلات کلانشهر تهران را میسر گرداند، بررسی نمائیم.

Keywords:

پایتخت , انتقال پایتخت , شهر