زهرا شیرخدایی - ۱. Department of Agronomy, Karaj Branch, Islamic Azad University, Karaj, Iran.
فیاض آقایاری - ۱. Department of Agronomy, Karaj Branch, Islamic Azad University, Karaj, Iran.
حسین حسن پور درویشی - ۲. Department of Civil Engineering, Shahr-e- Ghods Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

وجود فناوریهای جدید همچون سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) میتواند کمک موثری در استفاده بهینه از آب آبیاری را فراهم کند. بنابراین بهرهبرداری از این منابع به شکل مطلوب، موثر و کارا بهمنظور تضمین توسعه پایدار، یکی از مهمترین موضوعات مطرح شده در دنیای امروز است. این پژوهش بهمنظور ارزیابی شاخص کارایی مصرف آب پتانسیل در مقیاس دشت و با استفاده از دادههای نیاز آبی، سطح زیر کشت، عملکرد و تعیین مزیت نسبی کشت محصولات گندم و جو به تفکیک دشت در استانهای تهران، البرز، قم، قزوین و زنجان با استفاده از قابلیت سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) انجام شد. آمار عملکرد محصولات گندم و جو با روش میانگین وزنی در نرمافزار ArcGIS به عملکرد در دشتهای محدوده مطالعاتی تبدیل شد. برای محاسبه شاخص کارایی پتانسیل و واقعی مصرف آب از نرمافزار بهینهسازی و برنامهریزی مصرف آب کشاورزی (OPTIWAT) بهمنظور محاسبه نیاز خالص آبیاری و راندمان آبیاری فعلی دشتها و همچنین از میزان عملکرد محصولات گندم و جو به تفکیک دشتها استفاده شد. پهنهبندی شاخصهای کارایی مصرف آب نیز با استفاده از نرمافزار ArcGIS و با روش Kriging انجام شد. نتایج پهنهبندی نشاندهنده برتری نسبی کشت محصولات در قسمتهای غربی و شمال غربی استان تهران، جنوب و جنوب غربی استان البرز، نواحی جنوب غربی، شمال غربی و مرکزی استان قزوین، مناطق مرکزی استان قم و همچنین نواحی شمالی و جنوبی استان زنجان نسبت به سایر مناطق است. متوسط شاخص کارایی مصرف آب پتانسیل و واقعی گیاه گندم در کل محدوده مطالعاتی استانها بهترتیب برابر ۴۳/۱ و ۵۸/۰ کیلوگرم بر مترمکعب و برای گیاه جو بهترتیب برابر ۶۲/۱ و ۶۵/۰ کیلوگرم بر مترمکعب است.  

Wheat, Barley, Irrigation requirement, Geographic information system, Zoning, گندم, جو, نیاز آبی, سیستم اطلاعات جغرافیایی, پهنهبندی