شهاب احمدی دوآبی - ۱. Dept. of Soil Sci., College of Agric., Isf. Univ. of Technol., Isfahan, Iran.
مجید افیونی - ۱. Dept. of Soil Sci., College of Agric., Isf. Univ. of Technol., Isfahan, Iran.
حسین خادمی - ۱. Dept. of Soil Sci., College of Agric., Isf. Univ. of Technol., Isfahan, Iran.
مهین کرمی - ۲. Dept. of Soil Sci., Faculty of Agric., Razi Univ. of Kermanshah, Kermanshah, Iran.

فلزات سنگین موجود در گرد و غبار هوا قادرند مستقیما از طریق بلع و تنفس وارد بدن انسان شوند و یا از طریق ریزشهای جوی به سطح زمین برسند و پس از آلودگی منابع آب و خاک و ورود به ساختار گیاهان از طریق آب و غذا وارد بدن شوند. هدف از این تحقیق، بررسی غلظت فلزات سنگین و شناسایی منابع احتمالی آن در گرد و غبار استان کرمانشاه بود. ۴۹ نمونه گرد و غبار از شهرستانهای کرمانشاه، سنقر، گیلانغرب، قصرشیرین، صحنه، سرپلذهاب، کنگاور، پاوه و جوانرود طی فصل بهار ۱۳۹۲ جمعآوری شد. غلظت فلزات روی، مس، نیکل، کروم، منگنز و آهن بعد از عصارهگیری با ترکیب اسید کلریدریک و اسید نیتریک غلیظ (نسبت ۳:۱) تعیین شد. میانگین غلظت روی، مس، نیکل، کروم، منگنز و آهن بهترتیب ۳/۱۸۲، ۶/۴۸، ۳/۱۱۵، ۹/۷۳، ۱/۴۲۸ و ۲۳۱۶۱ میلیگرم در کیلوگرم بود. برای شناسایی آلایندههای گرد و غبار با منشا احتمالی انسانی و طبیعی از آنالیزهای  همبستگی، مولفههای اصلی و خوشهای و برای شناسایی اثرات احتمالی فعالیتهای انسانی بر غلظت فلزات سنگین از فاکتور غنیسازی استفاده شد. نتایج نشان داد که غلظت فلزات در گرد و غبار بهجز برای آهن و منگنز در مقایسه با خاکهای جهان بالاتر بود. روی، مس، نیکل و کروم عمدتا منشا انسانی و آهن و منگنز منشا طبیعی دارند. روی و مس عمدتا از منابع ترافیکی و تا حدودی از منابع صنعتی و نیکل و کروم از منابع صنعتی، فرآیندهای احتراق همراه با منابع ترافیکی مشتق شدهاند. همچنین نتایج فاکتور غنیسازی نشان داد که غنیسازی برای منگنز و کروم متوسط و برای روی، مس و نیکل قابل توجه بود. با توجه به نتایج مطالعه، شناسایی و کنترل منابع آلایندههایی چون فلزات سنگین در گرد و غبار بهمنظور پیشگیری از آلودگی ناشی از آنها نیازمند توجه بیشتر میباشد.

Dust, Heavy metals, Kermanshah, Multivariate analysis, Pollutant., آلاینده, آنالیز چندمتغیره, فلزات سنگین, کرمانشاه, گرد و غبار