محمدجواد نجفی - استادیار دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه قم
محمدهادی مفتح - استادیار دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه قم
محمدحسن موحدی ساوجی - استادیار گروه الهیات دانشگاه مفید

انتقاد، از لوازم آزادی بیان در حوزههای مختلف ازجمله در دو حوزه دین و سیاست قابل طرح است. بهرسمیت شناختن منتقدان و پاسداشت حقوق آنان مهمترین محکی است که بهوسیله آن میتوان پایبندی حکومتی را به حقوق انسانی شناسایی کرد. بر اساس آموزههای دینی، نقد حاکمان یا رفتار و باورهای ایشان، حق شهروندان و از جهتی دیگر تکلیف آنان بهشمار میآید. این حق و تکلیف توسط افراد بهصورت مستقل یا در قالب تشکلهای مدنی و احزاب سیاسی یا در ساختار نهادهای سیاسی قابل اعمال است. این مقاله، ضمن بررسی مبانی دینی این حق، به مقایسه آن با حقوق بینالملل و قوانین مدون ایران پرداخته و ضمن اشاره به کاستیهای اسناد بینالمللی در این زمینه، به این پرسش پاسخ داده است که آیا برای انتقاد حد و مرزی شناخته شده است و در صورت ترسیم چنین مرزی، چنانچه منتقد از مرزهای انتقاد تجاوز نماید، از دیدگاه اسلام، حقوق بینالملل و حقوق داخلی، برخورد با وی چگونه تعریف شده است؟

حقوق منتقدان, قرآن, سنت معصومان, حقوق بینالملل, قوانین ایران