علی صدرایی - دانشآموخته کارشناسی ارشد باستانشناسی، دانشگاه تربیت مدرس
قلی نژاد مستنصر - دانش آموخته کارشناسی ارشد باستان شناسی، دانشگاه بیرجند
حسین کوهستانی - استادیار گروه باستان شناسی، دانشگاه بیرجند
محمود طغرایی - دانش آموخته کارشناسی ارشد باستان شناسی، دانشگاه تهران
محیا آذر - دانش آموخته کارشناسی ارشد باستان شناسی، دانشگاه نیشابور

تحلیل و تفسیر یافتههای باستانشناسی و متون تاریخی دوره ساسانی، در برخی موارد بهرغم وجود مدارک گسترده نتایج رضایت بخشی به دنبال نداشته است. نقوش گچبریهای آتشکده بندیان درگز ازجمله یافتههایی هستند که بهرغم گذشت سالها از پایان کاوشهای باستانشناسی و ارائه گزارشهای آن هنوز ابهاماتی در مورد آن باقی است. این نقوش گچبری، پیرامون تالار ورودی به تصویر کشیده شده ­اند و شامل صحنههایی چون شکار، نبرد سواران، پیروزی (غلبه بر دشمن)، مراسم آیینی، معرفی شخصیتها، تاج بخشی و درنهایت مهمانیها می­ شود. درواقع این صحنهها ماجرای حمله هپتالیها به ایران در زمان بهرام پنجم و شکست آنها از ایران را بازگو میکند. در این میان، برخی از صحنهها و شخصیتهای این تالار بهطور شایسته و موشکافانه مورد تحلیل و تفسیر قرار نگرفتهاند و در مواردی حتی انتسابات متفاوتی در این تفاسیر دیده میشود. لذا این نوشتار با ارائه دلایل متقن و مستند و  با استفاده از متون تاریخی و شمایلشناسی، در نقوش گچبری، به ارزیابی و بازشناسی دوباره برخی صحنهها و اشخاص تصویر شده پرداخته است و بهاینترتیب تصویری روشنتر از یک روایت تاریخی را به دست میدهد.

ساسانیان, هپتالیان, بندیان درگز, نقوش گچبری