طلحه قدوسیان - دانشآموخته کارشناسی ارشد باستانسنجی دانشگاه هنر اسلامی تبریز
احد صمدی - دانشیار دانشکده مهندسی مواد دانشگاه صنعتی سهند
حسن طلائی - استاد گروه باستانشناسی دانشگاه تهران

متالورژی باستانی یکی از فرایندهای فرهنگی ا­ست که سـیر تحـول و پویایی آن در دشت قزوین از هزاره ششم پ.م با دستیابی به فناوری مس طبیعی چکش­کاریشده در تپه­زاغه آغاز شده، و با ذوب و ریخته­گری مس در تپه­قبرستان و آلیاژسازی و کشف آهن در تپه­ سگزآباد، تا نیمه هزاره اول پ.م تداوم یافته است. پژوهش حاضر، گامی در جهت درک و تحلیل متالورژی باستانی دشت قزوین در عصر آهن­II است. در این راستا نمونه­های فلزی مکشوفه از قبور عصر آهن سگزآباد بر مبنای تحلیل­های متالورژیکی آنالیز و بررسی شدند؛ بدین منظور از روش ICP-MS برای شناسایی ترکیب شیمیایی و تحلیل منشا نمونه­ها و همچنین از آزمون متالوگرافی و SEM-EDX برای شناسایی روش ساخت و آنالیز ریزساختاری آنها استفاده شد. نتایج حاکی از کاربرد فلز پایه مسی با درصد بالای نیکل، کبالت، آهن و غیره است. این موضوع نشان از فرایندهای متالورژی کنترل نشده در ساخت   نمونه­ها دارد که پس از شکلدهی اولیه، چکش­کاری سرد، گرم و تابکاری شده­اند. همچنین مشابهت عناصر کمیاب (کم­مقدار) موجود در ساختار شیمیایی نمونه­ها نشاندهنده منشا مشترک اکثر آنهاست. اما نکته قابلتامل، به­کارگیری دو فناوری فلزکاری با سطح متالورژی و منشا کامل متفاوت در اواخـر هـزاره دوم و اوایـل هـزاره اول پ.م (آهـن­II) در دشـت قـزوین است.

دشت قزوین, قبرستان سگزآباد, قبور عصر آهن, متالورژی باستانی, ریزساختار