حسن توفیقیان - استادیار پژوهشکده باستانشناسی و میراث فرهنگی
محرم باستانی - دانشجوی دکتری باستانشناسی دانشگاه تهران

اغلب محققین بر این باورند که در دوره ساسانی، جسد مردگان در هوای آزاد رها میشد تا حیوانات و پرندگان آن را تجزیه کنند. پس از متلاشی­شدن جسد، استخوانهای باقیمانده را در فرورفتگیها و طاقچههای ایجاد شده در صخرهها قرار میدانند. این فضاهای ایجاد شده در سنگ سخت کوه را استودان (استخوان­دان) مینامند. شمار زیادی از این استودانها در کوههای فارس مانند نقش رجب در دامنه کوه رحمت در حوالی زنگیآباد، در کوه رحمت حوالی استخر، روی سکویی در دامنه کوه گونداشلو، روی قطعهسنگی جداافتاده در نزدیکی نقش رستم، در سطح بریده سنگی بزرگ در تنگ حشک نزدیک سیوند، در اقلید نزدیک آباده و در بالای دژی مشرف به بیشاپور شناسایی شده است. این استودانها به دو صورت قبور دائمی و قبور موقت (دخمک­ها­) در بدنه سنگی کوهها و یا لایههای کنگلومرا ایجاد شدهاند. در این پژوهش ضمن مطالعه نمونههای یادشده، تعدادی از استودانهای شناسایی شده در سواحل خلیجفارس که  قابلمقایسه با نمونههای فارس میباشد، معرفیشده و کاربری واقعی آنها مورد بحث قرار میگیرد. این استودانها در سیراف، گورستان شغاب، بندر ریگ (گناوه)، گورستان تیس در چابهار و گورستان حصیرآباد در شهر اهواز واقع شدهاند. 

قبور دستکند, ریگ, سیراف, تیس, شغاب