جواد شکاری نیری - استادیار گروه مرمت و احیای بناهای تاریخی، دانشگاه بین المللی امامخمینی(ره)

پس از کاوش در سایت ویران رصدخانه مراغه، غیر از شالوده­هایی با پلان­های مدور، چیز دیگری از ساختارمعماری آن یافت نشد. با گذشت حدود ۴۰ سال، طرح و شکل برخی از واحدهای نجومی رصدخانه، مشخص نبود. حفار رصدخانه در باره شکل و عملکرد آنها به حدس و گمان پرداخت و امیدوار بود که پژوهشگران در آینده بتوانند گره­گشای معمای آنها باشند. این موضوع که کاربری یا عملکرد واحدهای معماری نجومی رصدخانه­ چگونه بوده است و این واحدها سرپوشیده بوده­اند یا خیر، پرسش­های اساسی در پژوهش حاضر  بود که حتی کاوشگران رصدخانه هم پاسخی به آنها نداده بودند. فرضیه ما این بود که با مطالعه در معماری رصدخانه­های قدیمی سایر نقاط جهان، می­توان طرح، شکل و حتی احتمالا عملکرد واحدهای معماری این رصدخانه را پیدا کرد. فرضیه دوم درباره عملکرد یکسان یا مشابه یا مرتبط دو واحد مدوری بود که نزدیک به­هم و هم­شکل بود. دستآورد اصلی مقاله، یافتن طرح اصلی و عملکرد تعدادی از واحدهای نجومی این رصدخانه بر اساس انجام بررسی­ها و مقایسههای دقیق با رصدخانه جیپور هند است. بررسی میدانی و متنی منابع و مقایسه و تطبیق مدارک و منابع برای نتیجه­گیری، روش اصلی تحقیق را شامل می­شود. احیای عملکرد اصلی واحدهای معماری رصدخانه، همراه با رونق گردشگری علمی و تلاش برای ثبت جهانی این اثر از اهداف پژوهش حاضر است.

رصدخانه مراغه, رام یانترا, پلانهای نجومی مدور, رصدخانه جیپور, دیگانسایانترا