جواد حسین زاده ساداتی - دانشجوی دکتری گروه باستانشناسی دانشگاه تهران
حسن فاضلی نشلی - دانشیار گروه باستانشناسی دانشگاه تهران
مصطفی منتظرظهوری - استادیار گروه ژنتیک پزشکی دانشگاه علوم پزشکی زاهدان
شهره زارع - استادیار گروه ژنتیک پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین

ژنتیک­باستان­شناسی یکی از علوم میان­رشته­ایست که در چند سال اخیر نقش کلیدی در روشن شدن بسیاری از مسائل    باستان­شناسی، به­ویژه مسائل مرتبط با فرآیند اهلی­ شدن داشته است. از آنجایی که بز نقش کلیدی در اقتصاد معیشتی جوامع انسانی داشته­ که در زیست­بومهای مختلف زندگی میکرده است، یکی از گونه­های اهلی است که بیشتر از سایر گونهها، مطالعات ژنتیک­باستان­شناسی روی آن انجام شده است. از این­ رو وضعیت اهلی شدن و گسترش این حیوان در مناطق مختلف جهان روشنتر است. پژوهش حاضر با استفاده از روشها و رویکردهای دانش ژنتیک­باستان­شناسی و دی ان ای باستانی، ده نمونه از بزهای مورد بهره­برداری جوامع نوسنگی دشتهای کاشان و قزوین را بررسی و رابطه نیایی آنها با یکدیگر و با جمعیتهای بزهای اهلی و وحشی امروزی را معین کرده است. تحلیلها نشان میدهد که این نمونه­های باستانی رابطه فیلوژنتیکی نزدیکی با جمعیت وحشی A دارند که امروزه در جنوب شرق ترکیه زندگی میکنند؛ از این رو، شواهد ژنتیکی نشان میدهد که جوامع نوسنگی دشتهای کاشان و قزوین در حدود ۷۵۰۰ سال پیش، از بزهای اهلی بهره­برداری میکرده­اند که به احتمال بسیار یک یا دو هزار سال پیش­تر در جنوب شرق ترکیه اهلی شده بودند.

دی ان ای باستانی, ژنتیکباستانشناسی, نوسنگی, مرکز فلات ایران, اهلی شدن, بز