حسن کریمیان - دانشیار باستان شناسی دانشگاه تهران
عباسعلی احمدی - استادیار گروه باستانشناسی دانشگاه شهرکرد

دو دهه گذشته با ظهور رهیافت­های جدید متعددی در علم  باستان­شناسی توام بود. باستان­شناسی جدید که در ارتباط عمیق بین­رشته­ای ماهیت می­یابد، با بهره­گیری از شاخه­های علوم مختلف گرایش­هایی را به وجود آورد که از جمله آنها به «باستان­شناسی فضاها» می­توان اشاره کرد. این رویکرد علمی، بازیافت اطلاعات تمدن­های کهن از طریق مطالعه ساختارهای معماری و فضاهای استقراری و شبکه­های موثر درون­سایتی و برون­سایتی پیرامون آنهاست. از آنجایی ­که این علم با بهره­گیری از علوم متعدد در سطوح مختلف فضاهای معماری و بافت­های کهن ادوار مختلف را مطالعه می­کند، می­تواند به طور گسترده مورد استفاده متخصصان پیش از تاریخ تا قرون معاصر قرارگیرد. در نوشتار حاضر تلاش شده است تا ضمن تشریح پیشینه و مبانی نظری این رویکرد و تبیین سطوح و روش­های آن، به این پرسش پاسخ گفته شود که از باستان­شناسی فضاها چگونه می­توان در مطالعه و تحلیل فضاهای معماری، استقرارگاه­ها و بافت­ کهن شهرها استفاده کرد.

علوم باستانشناسی, باستانشناسی فضاها, شهرهای باستانی, مدل همبستگی فضاها, مدل مکان مرکزی