Seyyed Mohammad Ali کارگر - گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران
فاطمه امیریان - گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران
علی مصطفایی - مرکز تحقیقات بیولوژیک، دانشکده دارو سازی، دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، کرمانشاه، ایران

به منظور بررسی اثرات تنش سرما در گیاه زعفران، آزمایشی در سال ۱۳۹۲ در قالب طرح کاملا تصادفی به صورت گلدانی با چهار تکرار بر روی پنج اکوتایپ زعفران شامل (تربت حیدریه، فردوس، گناباد، قائن، کاشمر) انجام پذیرفت. دو شرایط دمایی °۲۵ (شرایط غیر تنش) و°۵ سانتی گراد (شرایط تنش) در اتاق رشد بر اکوتایپ ها اعمال و دوازده صفت مورفولوژیک اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که اختلاف معنی داری در سطح ۱٪ بر روی اکثر صفات مورد مطالعه وجود داشت. در تجزیه عاملی،سه مولفه مجموعا ۶/۸۴ درصد از تغییرات صفات را تحت شرایط بدون تنش و چهار مولفه مجموعا ۱۲/۸۶ درصد از تغییرات صفات مورد مطالعه را تحت شرایط تنش توجیه نمودند. در تجزیه کلاستر تحت شرایط بدون تنش اکوتایپ های قائن، گناباد، کاشمر و فردوس در کلاستر اول و اکوتایپ تربت حیدریه در کلاستر دوم قرار گرفتند و در شرایط تنش اکوتایپ های تربت حیدریه و فردوس در کلاستر اول، اکوتایپ های کاشمر و گناباد در کلاستر دوم و اکوتایپ بومی قائن نیز در سومین کلاستر قرار گرفتند. در آنالیز تابع تشخیص یک تابع با مقدار ویژه ی (۵۱/۶۱)، ۱۰۰٪ تغییرات اکوتایپ های مورد بررسی را از نظر صفات مورد مطالعه توجیه نمود. در آنالیز تابع تشخیص تحت شرایط تنش دو تابع مجموعا۱۰۰٪ از تنوع اکوتایپ های مورد مطالعه را از نظر صفات مورد بررسی، توجیه نمودند؛ که فقط تابع اول دارای مقدار ویژه بزرگتر از ۱ بود. بر اساس جدول پیش بینی عضویت گروه ها اکوتایپ های موجود در هر یک از سه گروه حاصل از برش دندروگرام با ۱۰۰٪ احتمال به طور صحیح تقسیم بندی شده اند. به طور کلی اکوتایپ های تربت جیدریه و فردوس که از نظر عملکرد بیولوژیک تحت شرایط سرما بیشترین میزان را داشته و در یک کلاستر قرار گرفتند برای کاشت در مناطق سرد سیر می توانند موردنظر باشند.

تنش محیطی, زعفران, تجزیه کلاستر, تابع تشخیص