سرور خرم دل - استادیار گروه زراعت، دانشگاه فردوسی مشهد
لیلی ابوالحسنی - استادیار گروه اقتصاد کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
الهه اعظم رحمتی - کارشناسی ارشد اقتصاد کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد

این مطالعه با هدف مقایسه اثرات زیست محیطی نظام­های تولید زعفران طی سال­های اول تا هفتم در شهرستان­های تربت حیدریه و قائن به عنوان دو قطب مهم تولید این محصول، در سطوح مختلف مصرف نهاده­ها و کود دامی (کمتر از ۱۰۰، ۱۵۰-۱۰۰ و بیش از ۱۵۰ تن در هکتار) در سال ۱۳۹۴ با استفاده از روش ارزیابی چرخه حیات (LCA) انجام شد. بر اساس روش ISO۱۴۰۴۴، LCA در چهار گام تعریف اهداف و حوزه عمل مطالعه، ممیزی چرخه حیات، ارزیابی تاثیر چرخه حیات (شامل گرمایش جهانی، غنی­سازی در محیط­های خشکی و آبی و اسیدی شدن) و تلفیق و تفسیر نتایج محاسبه شد. واحد کارکردی معادل یک تن گل در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که میزان مصرف نهاده­ها شامل سوخت و کودهای دامی و شیمیایی در تربت حیدریه بالاتر از قائن بود. همچنین بالاترین عملکرد گل در شهرستان­های قائن و تربت حیدریه (به ترتیب با ۴۷/۱ و ۶۶/۱ تن در هکتار) در پایین­ترین سطح مصرف کود دامی حاصل گردید. بالاترین پتانسیل غنی­سازی در محیط آبی در شهرستان­های قائن و تربت حیدریه برای بیشترین میزان مصرف کود دامی به ترتیب برابر با ۸۶۱/۴ و ۹۸۳/۱۰ واحد معادل کیلوگرم PO۴ به ازای یک تن گل مشاهده گردید. بالاترین مجموع شاخص بوم­شناخت در شهرستان های قائن و تربت حیدریه برای بالاترین سطح کودی برابر با ۳۴/۱ و ۱۸/۳ EcoX به ازای یک تن گل محاسبه گردید. با توجه به سهم بالای اثرات زیست محیطی در نظام­های تولید زعفران به ویژه در تربت حیدریه توصیه می­شود از کشت مخلوط، کم­خاکورزی و مصرف مقادیر مناسب کودهای آلی بهره­گیری گردد.

تنوع کارکردی, پایداری نظام های تولید, غنی سازی, گرمایش جهانی