میترا اسفاری - دکتری قوم شناسی از پاریس

مطالعات انسان شناختی که به تعریف «فرهنگ کودکی» پرداخته اند، با دغدغه ی استخراج ارزش ها، رفتارها، هنجارها و معناسازی های مختص دنیای کودکی، به فضاهایی روی آورده اند که نمونه ای از «جامعه ی» بکر کودکان در آن قابل مشاهده و تحلیل باشد. فضای مدرسه، مهدکودک، زمین بازی و ...، یا به عبارتی فضاهایی که توسط بزرگسالان برای کودک طراحی و تعریف شده اند، میدان های غالب این مطالعات هستند. سوالی که مطرح می شود این است: آیا در فضای شهری که متعلق به هیچ کس نیست، باز هم شاهد شکل گیری «فرهنگ کودکی» خواهیم بود؟ در شرایط مهاجرت، فضای محله ی میزبان چه جایگاهی در «دنیای کودکی» دارد؟ معناسازی و روابط اجتماعی در دنیای کودکانی که کودک خیابانی نیستند ولی، برای کار، زمان قابل توجهی از روزمره شان را در خیابان سپری می کنند، چگونه شکل می گیرد؟ در پی این سوال ها دو پژوهش قوم نگارانه: یکی در فضای پارک و دیگری در چهارراه انجام گرفت. مشارکت کودک، به عنوان یک کنش گر اجتماعی، در بازتعریف و تنظیم محیط فیزیکی- اجتماعی اش مهم ترین دستاورد این پژوهش ها بود. در بخش اول این مقاله خواهیم دید که چگونه با قلمروسازی در فضای پارک، کودک مهاجر در شکل گیری هویت شهری و ادغام گروه خانوادگی- قومی خود مشارکت می کند. در بخش دوم خواهیم دید که هنگام هادوری، چگونه کودکان با وضع مقررات خاص خود موقعیت پررقابت چهارراه را سامان می بخشند.

انسان شناسی کودکی, قوم نگاری, فرهنگ کودکی, فضای شهری, قلمروسازی