مقایسه شاخص های زبری آلماراس و زنجیر در دشت سرهای مناطق خشک (مطالعه موردی حوزه دشت یزد- اردکان)

زبری سطح خاک یکی از مشخصه­های مهم در مطالعات و مهار فرسایش آبی و بادی است. وجود اجزاء سنگی در ایجاد زبری سطح خاک تاثیر گذار است. هدف از این تحقیق بررسی و مقایسه تغییرات شاخص­ های زبری آلماراس و ضریب زنجیر در دشت­سرهای لخت، اپانداژ و پوشیده هم چنین ارتباط ضرایب با درصد پوشش سنگفرش در بخشی از حوزه دشت یزد- اردکان است. زبری سطح خاک با استفاده از زبری­سنج میله­ای و زنجیر در سطح اراضی سه تیپ دشت­سر های لخت، اپانداژ و پوشیده اندازه­گیری شد. شاخص­های زبری در مقاطع طولی (ترانسکت) با طول cm ۹۰ تعیین شده در قالب طرح سیستماتیک تصادفی پس از تفکیک دشت­سرها، در هرکدام ۳۰ ترانسکت به طور تصادفی انتخاب و ارتفاع نقاط اجزاء زبری سطح آن اندازه­گیری گردید. با در نظر گرفتن فاصله cm۲ میله­ها در قاب زبری­سنج ­میله­ای و طول ۹۰ سانتی­متری قاب، ارتفاع ۴۶ نقطه در هر ترانسکت ثبت گردید. سپس در هر رخساره با ۳۷ پلات­گذاری۲۰×۲۰ سانتی­متر، درصد پوشش سنگفرش اندازه­گیری شد. نتایج نشان داد، درصد پوشش سنگفرش در دشت­سرهای لخت، اپانداژ و پوشیده به ترتیب ۱۰۰-۵۵، ۸۵-۴۰ و کمتر از پنج درصد سطح است. آزمون تجزیه واریانس (دانکن) نشان داد، اختلاف معنی­دار از نظر شاخص زبری تصادفی و زنجیر بین دشت­سرهای لخت، اپانداژ با پوشیده در سطح آماری ۱% وجود دارد. هم چنین با افزایش درصد پوشش سنگفرش شاخص­های زبری آلماراس و زنجیر به صورت نمایی در پایه نپرین افزایش می­یابد. ضریب زبری آلماراس دارای همبستگی قوی تر و معنی­دار نسبت به ضریب زنجیر با پوشش سنگفرش است. از نظر همبستگی دو شاخص زبری در دشت­سرهای لخت، دشت­سرهای اپانداژ و پوشیده به ترتیب ۵۴، ۳۳ و ۱۴ درصد تغییرات ضریب زنجیر توسط شاخص زبری آلماراس قابل تبیین است. رابطه دو شاخص در دشت­سرهای لخت و اپانداژ در سطح یک درصد معنی­دار است در حالی که ارتباط این دو شاخص در دشت­سر پوشیده دارای ارتباط معنی­دار نیست. با حرکت از دشت سر لخت به اپانداژ، ضرایب زبری کاهش می­یابد. هرچند در دشت­سرهای پوشیده شاخص آلماراس اندکی افزایش نشان داد ولی این اختلاف معنی­دار نمی­باشد.

Keywords:

Roughness , Coarse grain plain , Medium grain plain , Fine grain plain , Yazd. , زبری , دشت سر لخت , اپانداژ , پوشیده , یزد