عباس صمدی
ابراهیم سپهر

به منظور تعیین غلظت بهینه فسفر محلول تعادلی با استفاده از هم دماهای جذب فسفر و یافتن مدل یا مدل هایی که بتواند با تلفیق غلظت فسفر محلول خاک، خصوصیات فیزیکوشیمیای خاک و آزمون خاک (فسفر قابل استفاده) مقدار فسفر لازم برای رسیدن به حداکثر عملکرد (حد کفایت) را پیش بینی و برآورد کند، مطالعات آزمایشگاهی بر روی ۳۶ نمونه خاک متعلق به ۱۵سری خاک و گلخانه ای بر روی ۱۴ نمونه خاک انجام گرفت. نتایج نشان داد مقدار فسفر جذب شده در سری های مختلف خاک تفاوت معنی داری داشت. غلظت فسفر محلول تعادلی خاک ها (EPC) در مقایسه با غلظت ۲/۰ میلی گرم فسفر بر لیتر که به عنوان حد کفایت برای اکثر گیاهان در نظرگرفته می شود، کمتر بود. مقدار فسفر جذب شده توسط خاک ها در EPC ۲/۰ میلی گرم در لیتر از ۵ تا ۱۱۴ میلی گرم در کیلوگرم خاک متغیر بود. داده های جذب فسفر به خوبی با معادلات جذب فرندلیچ (۹۶/۰ R۲ =) و لانگمیر (۸۸/۰ R۲ =) قابل توصیف بودند. حداکثر جذب فسفر (Xm) بین ۱۲۷ تا ۲۳۸ و ضریب تجربی aF فروندلیچ (مقدار جذب سطحی) بین ۴۳ تا ۲۱۱ میلی گرم در کیلوگرم خاک متغیر بود. غلظت مناسب فسفر محلول (EPC) برای نیل به حداکثر عملکرد ماده خشک گیاهی گندم، ۴/۰ میلی گرم بر لیتر به دست آمد. علی رغم بالا بودن فسفر قابل استفاده (Olsen-P) در برخی از خاک های مورد مطالعه، گیاه گندم به مصرف فسفر که از روش هم دماهای جذب برآورد شده بود، پاسخ نشان داد. مقدار رس خاک رابطه معنی داری با شاخص های جذب فسفر از قبیل P۰.۴ (فسفر جذب شده در غلظت تعادلی ۴/۰ میلی گرم در لیتر، ۰۱/۰P<، ۴۰/۰r =)، PBC (ظرفیت بافری فسفر، ۰۰۱/۰P< ، ۵۴/۰ r =)، Xm (۰۰۱/۰P< ، ۴۰/۰ r =) و ضریب تجربی aF فرندلیچ (۰۱/۰P< ، ۴۸/۰r =) نشان داد. CaCO۳ کل و CaCO۳ فعال تاثیری کمتری در جذب فسفر داشتند. با استفاده از تجزیه رگرسیونی چند متغیره گام به گام، مدل رگرسیونی مفیدی از ترکیب Olsen-P و مقدار رس برای پیش بینی نیاز کودی فسفر (P۰.۴) به دست آمد.

Fertilizer phosphate requirement, Adsorption isotherms, Soil test, Freundlich equation, Langmuir equation., نیاز کودی فسفر، هم دماهای جذب، گندم، معادله فروندلیچ، معادله لانگمیر