علیرضا واعظی
اعظم حسین شاهی
پرویز عبدی نژاد

پخش سیلاب یکی از روش های مناسب در مهار سیلاب ها و حفظ آب و خاک در مناطق خشک و نیمه خشک است. با توجه به این که ویژگی های خاک ممکن است تحت تاثیر پخش سیلاب قرار گیرند، در این بررسی تاثیر پخش سیلاب بر ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک در پهنه پخش سیلاب قره چریان واقع در شمال غربی زنجان در سال ۱۳۸۹ بررسی گردید. برای این منظور سه عرصه پخش سیلاب همراه با یک عرصه شاهد جهت نمونه برداری خاک انتخاب شد. در هر عرصه پخش، هشت مکان و در عرصه شاهد، سه مکان تحت نمونه برداری خاک قرار گرفت. در این راستا ۲۱۶ نمونه خاک از سه عرصه پخش همراه با ۲۷ نمونه از عرصه شاهد برداشت شد. نفوذپذیری خاک نیز با استفاده از استوانه های مضاعف در سه مکان در هر عرصه پخش و عرصه شاهد اندازه گیری شد. بررسی ویژگی های فیزیکی خاک نشان داد که پخش سیلاب اثر کاهشی معنی دار(۰۰۱/۰ P<) بر نفوذپذیری و آب قابل دسترس خاک داشت. کاهش نفوذپذیری خاک در عرصه های پخش نسبت به عرصه شاهد به دلیل کاهش درصد شن و افزایش درصد رس بود. هم بستگی معنی دار منفی بین مقدار آب قابل دسترس و میزان رس خاک نیز وجود داشت(۰۵/۰ P<). ویژگی های شیمیایی خاک شامل شوری، پتاسیم و بی کربنات بر خلاف اسیدیته، آهک و ازت در عرصه های پخش سیلاب افزایش یافتند(۰۰۱/۰ P<). تفاوت مقدار ماده آلی و کربنات در عرصه های پخش و عرصه شاهد معنی دار نبود. این پژوهش آشکار کرد که کنترل بار معلق و نمک های محلول در سیلاب به منظور جلوگیری از افت کیفیت فیزیکی (نفوذپذیری و آب قابل دسترس) و شیمیایی خاک (شوری و بی کربنات) در عرصه های پخش و افزایش کارایی این روش حائز اهمیت است.

Soil infiltrability, Available water content, Salinity, Suspended load., نفوذپذیری خاک، آب قابل دسترس، شوری، بار معلق