اثر کیفیت آب آبیاری بر مقدار آب قابل استفاده برای گیاه و توزیع اندازه منافذ دو خاک آهکی با بافت متفاوت

در این پژوهش تاثیر شوری و سدیمی بودن آب بر توزیع اندازه منافذ و مقدار آب قابل استفاده برای گیاه در دو خاک آهکی رسی و لوم رسی شنی بررسی شد. خاک ها با تیمار های ترکیبی شامل ۱۶ آب با کیفیت متفاوت (مقادیر EC برابر ۵/۰، ۲، ۴ و ۱-dS m ۸ و مقادیر SAR برابر ۱، ۵، ۱۳ و ۱۸) اشباع شده و پنج بار تر و خشک شدند. سپس مقدار رطوبت در مکش های ماتریک ۰ (θs)، ۱۰ (۱۰θ)، ۱۰۰ و cm ۳۰۰ (θFC) و cm ۱۵۰۰۰ (θPWP) اندازه گیری شد. تفاوت های ۱۰۰θ یا ۳۰۰θ با ۱۵۰۰۰θ برابر آب قابل استفاده، θs با ۱۰θ برابر تخلخل درشت، ۱۰θ با ۱۰۰θ برابر تخلخل میانه، و ۱۰۰θ برابر تخلخل ریز در نظر گرفته شد. تخلخل اولیه دو خاک یکسان بود ولی مقدار بیشتر شاخص های توزیع اندازه منافذ و θFC، θPWP و AWC را خاک رسی به علت ایجاد تخلخل بیش تر ناشی از آماس به خود اختصاص داد. با افزایش EC، منافذ میانه کاهش یافته و به منافذ درشت و ریز تبدیل شدند. هم چنین EC به دلیل کاهش ضخامت لایه پخشیده دوگانه و هم آوری ذرات خاک، باعث تبدیل منافذ میانه به منافذ درشت و در نتیجه کاهش θFC و از طرفی باعث ایجاد منافذ ریز جدیدی شد که θPWP را افزایش داد، و در کل منجر به کاهش AWC گردید. افزایش SAR منجر به تخریب و کاهش حجم منافذ میانه و تبدیل آنها به منافذ ریز شد ولی اثر معنی داری بر منافذ درشت نداشت. با افزایش SAR، θFC و θPWP به علت تخریب منافذ ساختمانی، آماس و پراکندگی رس ها و افزایش سطوح برای جذب آب، افزایش یافت که این افزایش برای θPWP شدیدتر و مشخص تر بود و در نتیجه AWC کاهش یافت. بنابراین گذشته از اثر ویژه (سمیت) یون سدیم برای گیاه، با افزایش SAR، آب خاک در دسترس گیاه هم کاهش یافت. با افزایش شوری آب آبیاری، اثر تخریبی SAR کاهش یافت و اثر کیفیت آب بر نگهداشت آب خاک رسی بیشتر بود.

Keywords:

Soil porosity , Water quality , Field capacity , Permanent wilting point , Available water content , Diffuse double layer , تخلخل خاک , کیفیت آب , گنجایش زراعی , نقطه پژمردگی دائم , آب قابل استفاده , لایه پخشیده دوگانه