مریم ریاحی
فایز رئیسی

مناطق کوهستانی زاگرس به دلیل چرای مفرط و پیوسته به شدت در حال تخریب هستند. یکی از مکانیسم های اثر چرا بر تولید مرتع ایجاد پسخور منفی از طریق تغییرات ملموس برخی خصوصیات خاک است. معدنی شدن نیتروژن یکی از فرآیندهای زیستی در خاک است که می تواند تحت تاثیر عوامل زنده و غیرزنده از جمله مدیریت چرای مرتع قرار گیرد. این مطالعه با هدف بررسی نقش مدیریت مرتع (قرق و چرا) بر معدنی شدن نیتروژن خاک در مراتع طبیعی استان چهارمحال و بختیاری انجام شد. سه مدیریت مرتع شامل الف) قرق، ب) چرای تحت کنترل و ج) چرای آزاد (مفرط) در مجاورت یکدیگر در سه منطقه سبز کوه (۱۸ سال قرق)، بروجن ( ۲۳ سال قرق) و شیدا (۲سال قرق) در استان چهارمحال و بختیاری انتخاب و از عمق ۱۵-۰ سانتی متری نمونه های خاک جمع آوری و برخی ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک و روند معدنی شدن نیتروژن در شرایط استاندارد اندازه گیری گردید. اثر مدیریت مرتع بر معدنی شدن تجمعی نیتروژن و درصد معدنی شدن نیتروژن (معدنی شدن نسبی نیتروژن) در منطقه سبز کوه معنی دار (۰۵/۰>P) بود و باعث افزایش ۸۹ و ۹۶ درصد معدنی شدن نسبی نیتروژن در مرتع قرق شده به ترتیب در مقایسه با مرتع تحت کنترل و چرای آزاد گردید. هم چنین مدیریت مرتع در منطقه بروجن باعث افزایش معنی دار (۰۵/۰>P) معدنی شدن نیتروژن در مرتع تحت قرق (بین ۳/۳ تا ۵/۳ برابر) در مقایسه با مرتع تحت چرای مفرط شد. در حالی که در منطقه شیدا به دلیل سابقه کوتاه قرق و کشت وکار تفاوت معنی دار و محسوس بین مدیریت قرق، کنترل ورود دام و چرای فصلی در معدنی شدن نیتروژن مشاهده نگردید. در مجموع به نظر می رسد خاک اکوسیستم های مرتعی مناطق سبز کوه و بروجن با مدیریت مناسب و صحیح چرا ظرفیت عرضه نیتروژن معدنی بیشتر و در نتیجه قابلیت احیا شدن دارند در حالی که در منطقه شیدا برای احیای خاک، ایجاد حالت پایا و بهبود کیفیت و باروری آن زمان طولانی تری لازم است.

Rangeland ecosystems, Grazing management, Overgrazing, Soil N mineralization, Potential N mineralization., اکوسیستم های مرتعی، چرای مفرط، مدیریت مرتع، معدنی شدن نیتروژن، پتانسیل معدنی شدن نیتروژن، نیتروژن معدنی خاک