تغییرات عملکرد دانه و ویژگی های فیزیولوژیک مرتبط با آن در ارقام گندم اصلاح شده بین سال های ۱۳۲۰ تا ۱۳۸۰ در ایران

به منظور آگاهی از تغییرات صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک در طی اصلاح گندم در فاصله سال های ۱۳۲۰ تا ۱۳۸۰ در کشور و تعیین رابطه این صفات با افزایش عملکرد دانه، آزمایشی با استفاده از ۱۵ رقم گندم از ارقام اصلاح شده در ۶۰ سال گذشته در شهرستان ارسنجان (شمال شرق شهرستان شیراز) در دو سال زراعی ۸۵-۱۳۸۴ و ۸۶-۱۳۸۵ طراحی و اجرا گردید. نتایج آزمایش نشان داد که بین سال معرفی رقم و عملکرد دانه رابطه معنی داری وجود دارد (۰۱/۰, P<۹۱۲/۰r =). شاخص برداشت و عملکرد بیولوژیک به طور معنی داری افزایش یافته است. تغییرات سرعت فتوسنتز در این دوره معنی دار نبود، ولی سرعت تعرق و هدایت روزنه ای به طور معنی داری افزایش یافته است. افزایش معنی دار شاخص کلروفیل برگ در این دوره حاکی از آن است که در ارقام جدید، میزان کلروفیل برگ افزایش یافته است. از میان اجزای عملکرد تعداد دانه در سنبله به طور معنی داری افزایش یافته، تعداد سنبله در مترمربع افزایش یافته اما این افزایش معنی دار نبود. هم چنین ارتفاع بوته به طور معنی داری کاهش یافته است. به طور کلی نتایج حاکی از آن است که در این دوره افزایش شاخص برداشت، تعداد دانه در سنبله، هدایت روزنه ای، سرعت تعرق و کاهش ارتفاع بوته بیشترین نقش را در افزایش عملکرد دانه گندم در کشور داشته اند. نقش عملکرد بیولوژیک و تعداد سنبله در واحد سطح (افزایش پنجه زنی) در افزایش عملکرد تا حدودی کمتر بوده است. به نظر می رسد شاخص برداشت به سقف میزان خود نزدیک شده ولی همچنان امکان افزایش عملکرد از طریق شاخص برداشت وجود دارد.

Keywords:

Wheat , Yield potential , Genetic improvement , Yield components , Harvest index , Biological yield. , گندم , پتانسیل عملکرد , بهبود ژنتیکی , اجزای عملکرد , شاخص برداشت , عملکرد بیولوژیک