مسعود گلستانی
حسن پاک نیت

به منظور بررسی تنوع ژنتیکی ژنوتیپ های کنجد، شناسایی و انتخاب ژنوتیپ های متحمل به خشکی بر اساس شاخص‎های کمــی تحمل به خشکی، تعداد ۸ ژنوتیپ کنجد در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دو شرایط آبیاری مطلوب و محدود در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز مورد آزمایش قرار گرفتند. بر مبنای عملکرد در شرایط آبیاری مطلوب (Yp) و محدود (Ys) شاخص های کمــی تحمل به خشکی از قبیل: میانگین بهره وری (MP)، میانگین هندسی بهره وری (GMP)، میانگین هارمونیک (HM)، شاخص تحمل تنش (STI)، شاخص حساسیت به تنش (SSI) و شاخص تحمل (TOL) محاسبه شدند. نتایج تجزیه واریانس، اختلاف بسیار معنی داری را بین ژنوتیپ ها از نظر کلیه شاخص های اندازه گیری شده، عملکرد در شرایط آبیاری مطلوب و محدود نشان داد که بیانگر وجود تنوع ژنتیکی بین ژنوتیپ ها و امکان انتخاب ژنوتیپ های متحمل به تنش خشکی می باشد. مقایسه میانگین ها نشان داد که بیشترین میانگین عملکرد در شرایط آبیاری مطلوب و محدود و نیز MP، GMP، HM و STI متعلق به ژنوتیپ شماره ۵ می باشد. تحلیل هم بستگی بین شاخص ها و میانگین عملکرد در شرایط آبیاری مطلوب و محدود نشان داد که هر چهار شاخص برای غربال کردن ژنوتیپ ها مناسب هستند. با توجه به این شاخص‎ها و عملکرد بالا در دو محیط بهترین ژنوتیپ های متحمل به خشکی ژنوتیپ های شماره ۴ و ۵ بودند. نمودار چند متغیره بای پلات نشان داد که ژنوتیپ های شماره ۴ و ۵ در مجاورت شاخص های تحمل به خشکی یعنی MP، GMP، HM و STI قرار دارند. تجزیه خوشه ای و رسم دندروگرام فاصله ژنتیکی بین ژنوتیپ ها را مشخص نمود و ژنوتیپ های شماره ۴ و ۵ به عنوان ژنوتیپ های متحمل به خشکی و ژنوتیپ های شماره ۱، ۲ و ۳ به عنوان لاین های حساس به خشکی شناخته شدند.

Sesame, Genetic variation, Drought tderance, Quantitative indices., کنجد، تنوع ژنتیکی، تحمل به خشکی، شاخص های کمـی