مهدی بیات
بابک ربیعی
محمد ربیعی
علی مومنی

به منظور مطالعه روابط بین عملکرد دانه و برخی از صفات مهم زراعی در کلزا به عنوان کشت دوم در مزارع برنج، چهارده رقم کلزای بهاره در قالب طرح بلوکی با سه تکرار، در مزرعه تحقیقاتی موسسه برنج کشور (رشت) در سال زراعی ۸۵-۸۴ کشت شدند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین ارقام، از نظر اکثر صفات مورد مطالعه اختلاف معنی داری وجود دارد. وراثت پذیری عمومی صفات از حداقل ۲۹/۰ برای طول خورجین در شاخه های فرعی تا ۹۹/۰ برای روز تا رسیدگی متغیر بود. با محاسبه ضریب تغییرات ژنتیکی و فنوتیپی مشاهده شد که کمترین تنوع مربوط به روز تا رسیدگی و بیشترین تنوع مربوط به تعداد خورجین در شاخه های فرعی بود. هم چنین پیشرفت ژنتیکی مورد انتظار با اعمال شدت گزینش ۵ درصد از ۶۸/۳ درصد (۲۵/۰ سانتی متر) برای طول خورجین در شاخه اصلی تا ۴۶/۳۱ درصد (۵۸/۹۱۵ کیلوگرم در هکتار) برای عملکرد دانه متغیر بود. نتایج به دست آمده از برآورد ضرایب هم بستگی ژنوتیپی بین صفات نشان داد که بین عملکرد دانه با تعداد شاخه های فرعی، تعداد خورجین در شاخه های اصلی و فرعی، طول خورجین در شاخه های فرعی، قطر خورجین در شاخه های اصلی و فرعی، وزن هزار دانه و درصد روغن مثبت و معنی دار و بین عملکرد دانه با روز تا ۹۰ درصد گل دهی و روز تا رسیدگی هم بستگی منفی و معنی داری وجود دارد. انجام تجزیه علیت روی هم بستگی های ژنوتیپی بین عملکرد دانه به عنوان متغیر وابسته و سایر صفات به عنوان متغیرهای مستقل نشان داد که وزن هزار دانه و تعداد خورجین در شاخه های فرعی دارای اثر مستقیم مثبت و بالا و روز تا ۹۰ درصد گل دهی دارای اثر مستقیم منفی و پایینی روی عملکرد دانه بود. به این ترتیب برای اصلاح عملکرد دانه در کلزا به عنوان کشت دوم در مزارع برنج می توان گزینش های غیر مستقیمی از طریق افزایش وزن هزار دانه و تعداد خورجین در شاخه های فرعی انجام داد.

Correlation coefficient, Genetic advance, Grain yield, Path analysis, Rapeseed., پیشرفت ژنتیکی، تجزیه علیت، ضریب هم بستگی، عملکرد دانه، کلزا