کنترل ژنتیکی تحمل به شوری در گندم با استفاده از تجزیه میانگین و واریانس نسل ها

نحوه توارث صفات فیزیولوژیکی مرتبط با تحمل به شوری شامل مقدار تجمع سدیم، پتاسیم، نسبت پتاسیم به سدیم در برگ های جوان گندم و وزن خشک اندام های هوایی در شش نسل پایه(P۱، ‍P۲، F۱، F۲، BC۱ و BC۲) و تلاقی های معکوس حاصل از دو تلاقی کارچیا × نیک نژاد و شوراواکی × نیک نژاد در شرایط شوری بالا ( هدایت الکتریکی= ۵/۲۲ دسی زیمنس بر متر) مورد مطالعه قرار گرفتند. یک ماه بعد از اعمال شوری محتوای یونی جوانترین برگ ها و در انتهای فصل رشد وزن خشک اندام های هوایی بوته ها اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که تفاوت بین تلاقی های مستقیم و معکوس معنی دار نیست به جز، برای مقدار پتاسیم در تلاقی برگشتی بین F۱ حاصل از کارچیا×نیک نژاد با کارچیا که در سطح احتمال پنج در صد معنی دار گردید. تجزیه میانگین وزنی نسل ها مدل افزایشی- غالبیت را برای سدیم و وزن خشک در تلاقی بین کارچیا × نیک نژاد؛ برای سدیم، نسبت پتاسیم به سدیم و وزن خشک در تلاقی شوراواکی × نیک نژاد کافی دانست، اما برای سایر صفات مدل های پنج پارامتری کفایت کرد. در اکثر مدل ها اثر غالبیت معنی دار و نقش مهم تری در کنترل صفات ایفا نمود. اثرات متقابل افزایشی × افزایشی و غالبیت × غالبیت در تلاقی کارچیا × نیک نژاد برای مقدار پتاسیم و نسبت پتاسیم به سدیم معنی دار بودند اما، در تلاقی دیگر فقط اثر متقابل غالبیت × غالبیت برای مقدار پتاسیم معنی دار شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس وزنی حاکی از مهم تر بودن واریانس غالبیت برای مقدار سدیم و پتاسیم در هر دو تلاقی بود. این نتیجه با معنی دار شدن تفاوت واریانس تلاقی های برگشت نیز مشهود بود. در هر دو تلاقی نتایج حاکی از وجود غالبیت ناچیز برای نسبت پتاسیم به سدیم بود، اما برای وزن خشک در تلاقی کارچیا × نیک نژاد غالبیت چند جهته و در تلاقی دیگر عدم وجود غالبیت برای این صفت مشاهده گردید. به طور کلی تنوع ژنتیکی و وراثت پذیری های عمومی و خصوصی صفات در تلاقی کارچیا × نیک نژاد خیلی بیشتر از تلاقی دیگر بود که نشان دهنده اهمیت نقش والد ها در ایجاد تنوع ژنتیکی در نسل های مختلف می باشد. با مقایسه پارامتر های مختلف واریانس وجود اپیستازی مضاعف در کنترل صفات مقدار پتاسیم (در هر دو تلاقی) و نسبت پتاسیم به سدیم در تلاقی کارچیا × نیک نژاد مشهود گشت. بنابر این برای اصلاح تحمل به شوری باید انتخاب دوره ای و به دنبال آن روش شجره ای و یا تلاقی دو والدی با یک روش انتخاب مناسب را در نظر گرفت. وجود اپیستازی غالبیت × غالبیت بیانگر لزوم به تعویق انداختن انتخاب برای تحمل به شوری تا چند نسل می باشد تا این اثرات تثبیت شوند.

Keywords:

Bread wheat , Generation means and variances analyses , Heritability , Joint scaling test , Salinity tolerance. , آزمون مقیاس مشترک وزنی , تجزیه میانگین و واریانس نسل ها , تحمل به شوری , گندم نان , وراثت پذیری