بررسی تنوع ژنتیکی عملکرد دانه و دیگر ویژگی های زراعی در ژنوتیپ های بزرگ با کیفیت روغن خوراکی و صنعتی در اصفهان

بزرک (.Linum usitatissimum L) گیاهی است دانه روغنی با سازگاری گسترده، که روغن ژنوتیپ های معمولی آن به لحاظ ترکیب خاص اسیدهای چرب مصارف صنعتی دارد. روغن ژنوتیپ های جدید حاصل از جهش زایی، از نظر ترکب اسیدهای چرب مانند روغن آفتاب گردان بوده و می تواند به مصارف خوراکی برسد. این پژوهش به منظور بررسی تنوع ژنتیکی ویژگی های زراعی و پتانسیل تولید ژنوتیپ های با کیفیت روغن خوراکی و صنعتی بزرک در منطقه اصفهان انجام گردید. در این پژوهش، به منظور ارزیابی ژنوتیپ ها از طرح آماری ارزیابی مقدماتی آگمنت استفاده شد. نتایج نشان داد که میانگین شمار گیاهچه در متر مربع، در ژنوتیپ های با کیفیت روغن خوراکی و صنعتی به ترتیب ۱۷۸ و ۳۶۷، و دارای ضریب تغییرات ۷۰ و ۱۰ درصد بود. طول دوره رشد ژنوتیپ ها نیز متنوع و در دو گروه با کیفیت روغن خوراکی و صنعتی به ترتیب ۸۹-۱۱۶ و ۸۹-۱۲۸ روز بود. ارتفاع گیاه در ژنوتیپ های با کیفیت روغن خوراکی و صنعتی به ترتیب بین ۵۷ تا ۸۶ و ۴۹ تا ۷۳ سانتی متر نوسان داشت. عملکرد دانه نیز تنوع چشم گیری نشان داد، به طوری که ژنوتیپ های با کیفیت روغن خوراکی دارای عملکرد دانه ۴۲۹-۲۶۵۱ کیلوگرم در هکتار و ضریب تغییرات ۳۵ درصد، و ژنوتیپ های با کیفیت روغن صنعتی دارای عملکرد ۷۷۹-۲۳۸۹ کیلوگرم و ضریب تغییرات ۲۵ درصد بودند. در این بررسی عملکرد دانه در گیاه هم بستگی زیاد و مثبت با شمار انشعابات پایه ای (**۷۷/۰=r) و شمار کپسول در گیاه (**۹۳/۰=r)، ولی هم بستگی زیاد و منفی با شمار گیاه در واحد سطح (**۶۶/۰-=r) نشان داد. بر پایه نتایج حاصل از تجزیه رگرسیون، شمار کپسول در گیاه، شمار بذر در کپسول و وزن دانه به ترتیب مهم ترین اجزای عملکرد دانه در گیاه شناخته شدند (۹۶/۰=R۲)، ولی شمار کپسول در گیاه به تنهایی بیشترین سهم را در تعیین عملکرد دانه داشت (۸۷/۰=R۲).

Keywords:

Flax , Edible-oil , Genetic variation , Agronomic traits , Correlation Coefficients. , بزرک , روغن خوراکی , تنوع ژنتیکی , صفات زراعی , ضرایب هم بستگی