بازتاب قواعد اخلاقی در قوانین راجع به کسب و کار در حقوق اسلام و ایران

امروزه تدوین قواعد اخلاقی برای حرفه های مختلف به یک ضرورت اجتناب ناپذیر در سراسر دنیا تبدیل شده و این نکته کاملا پذیرفته شده است که بدون وجود قواعد اخلاقی نمی توان به کارکرد درست قواعد صرفا حرفه ای و صنفی در رشته ها و حرفه های مختلف امیدوار بود. در حوزه تجارت و کسب و کار نیز چنین نیازی از سال ها پیش احساس شده و تبدیل به یکی از دغدغه های مهم در محیط های دانشگاهی و بازرگانی جهان و حتی نهادهای بین المللی شده است، به طوری که دانشگاه های مهم دنیا شروع به ارائه دوره هایی در زمینه اخلاق تجارت نموده اند و شرکت های عمده و بزرگ نیز نسبت به تدوین منشورهای اخلاقی، که فعالیت های تجاری آن ها باید در چارچوب آن منشورهای اخلاقی انجام شود، اقدام کرده و نهادهای بین المللی نیز پیمان هایی را برای پیوستن شرکت های تجاری به آن ها تدارک دیده اند. بدین ترتیب، شاید دور نباشد زمانی که داشتن کدها و مقررات اخلاقی همان قدر برای باقی ماندن یک شرکت و فعال تجاری در حوزه رقابت های جهانی اجتناب ناپذیر باشد که برخوردار بودن از اصول فنی و حرفه ای و قیمت های رقابتی برای نیل به چنین هدفی ضروری است. خوشبختانه قواعد اخلاقی هم در آموزه های فقهی راجع به کسب و کار بازتاب قابل توجهی داشته و برای آن ها ضمانت اجراهای مذهبی و حتی حقوقی پیش بینی شده است و هم در گذشته نه چندان دور مورد عمل فعالان اقتصادی در بازارهای سنتی کشورمان بوده است. در این مقاله، ضمن بررسی تفصیلی و مصداقی چگونگی انعکاس قواعد اخلاقی در قوانین راجع به تجارت و کسب و کار در حقوق اسلام و ایران، و اشاره تطبیقی به قوانین برخی از کشورهای دیگر در این زمینه، اجرایی کردن این آموزه ها از سوی دولت و نهادهای صنفی در راستای اخلاقی تر کردن تجارت و حفظ زمینه رقابت در اقتصاد جهانی توصیه شده است.

Keywords:

اخلاق , کسب و کار , منشور اخلاقی , اقتصاد جهانی , حقوق تجارت اسلامی