هادی خانیکی - دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی تهران.
حمید عابدی - دانشجوی دکتری علوم ارتباطات اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی تهران.

روحانیون، به عنوان اصلی ترین «گروه مرجع» در بین متدینین جامعه ایران به شمار می آیند که هر گونه جهت گیری در عقاید، اندیشه ها و رفتار و سبک زندگی آنها، می تواند تاثیرات عمیقی در جامعه مذهبی و حتی غیر مذهبی (با توجه به این که حکومت ایران، حکومتی دینی و تحت نظارت رهبران دینی است) بر جای بگذارد. رویکرد مثبت و باز حوزه علمیه قم نسبت به پذیرش تکنولوژی های نوین ارتباطی باعث شده است، اقبال به استفاده از جدیدترین وسایل ارتباطی به منظور تحصیل، تحقیق، تبلیغ و تعامل موثر با فضای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی جامعه و جهان، در بین روحانیون بسیار چشم گیر باشد و همین امر، طلاب علوم دینی را از کنج حجرات بیرون آورده و آنها را به صحن علنی جامعه بین المللی (در مصاف با انواع دیدگاه ها، نگرش ها و سلیقه های فکری، عقیدتی، فرهنگی، ارزشی و رفتاری متنوع) وارد کرده است. این پژوهش بر آن است با بهره گیری از نظریه های ارتباطاتی مرتبط با تاثیرات فرم و محتوای رسانه ها بر مخاطبان، تاثیرات رسانه اینترنت را بر نگرش فرهنگی روحانیون بررسی نمایید. برای این منظور، از روش پیمایش و تکنیک پرسشنامه برای جمع آوری اطلاعات از جامعه آماری پژوهش (روحانیون شهر قم) استفاده گردید که از طریق دو مرحله نمونه گیری (خوشه ای و در دسترس) ابتدا مدارس حوزوی و سپس واحدهای تحقیق (طلاب علوم دینی) برای جمع آوری اطلاعات مشخص گردیدند. تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع آوری شده، نشان می دهند که بین استفاده از اینترنت (در دو بعد میزان استفاده و نوع محتوای مورد استفاده) با نگرش فرهنگی روحانیون ارتباط معنا داری وجود دارد؛ بدین ترتیب که نگرش فرهنگی روحانیونی که به میزان زیادتری از اینترنت استفاده می کنند، بیشتر به سمت نوگرایی تمایل دارد و بر عکس هر چه میزان استفاده از اینترنت کم باشد، نگرش فرهنگی آنها بیشتر به سمت سنت گرایی میل می کند. همچنین هر چه روحانیون، محتوایی که در چارچوب اخلاقی، شرعی، قانونی یا صنفی آنها قرار دارد را مورد استفاده قرار می دهند، نگرش آنها سنتی تر و هر چه قدر محتوای خارج از این چارچوب را مورد استفاده قرار می دهند، نگرش فرهنگی نوگرایانه تری خواهند داشت.

تاثیر اینترنت, روحانیون, نگرش فرهنگی, سنت گرا, نوگرا