ثمره صفی خانی - دکتری جامعه شناسی بررسی مسائل اجتماعی ایران از دانشگاه الزهرا (س)
خدیجه سفیری - استاد گروه علوم اجتماعی دانشگاه الزهرا (س)

در این نوشتار، آموزه غیبت به عنوان یک ایده موعودگرایانه از خلال تفاسیر زیارت­کنندگان مسجد جمکران مطالعه گردید و نشان داده شد که موعودگرایی متاثر از نوع نگاه سوژه به پایان هستی (یا تاریخ) و نوع رستگاری مورد انتظار، در یک صورت نمادین تفسیر می­شود. با وام­گیری دستگاه مفهومی لاکان، سوژه­ها، مفسرانی در نظر گرفته شدند که این ایده را در ساحت نمادین صورت­بندی می­کنند؛ این صورت­بندی از طریق دو فانتزی ۱. تحقق جامعه­ای عاری از هرگونه بی­عدالتی و ۲. تحقق جامعه­ای عاری از هرگونه فساد، میل به همان­انگاری را در جهت جبران فقدان بنیادی ناشی از غیبت منجی ایجاد می­کند. پیامد این میل در فانتزی اول، تفسیر آموزه غیبت در صورت نمادین اسطوره­ای است و نقش سوژه برای جبران این فقدان، شرکت در مناسکی چون خواندن نماز و دعا برای ظهور منجی در نظر گرفته می­شود. در فانتزی دوم اما، آموزه غیبت در صورت نمادین علمی تفسیر می­شود و نقش سوژه برای جبران فقدان، مبارزه با مصادیق فساد از طریق امر به معروف­ها و نهی از منکراتی است که فرایند تکوینی ظهور را تند یا کند می­کنند.

آموزه غیبت, موعودگرایی, فانتزی, صورت نمادین اسطوره ای