محمد سعید ذکایی - دانشیار علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی تهران
آرام نوری - دانش آموخته کارشناسی ارشد جامعه شناسی علامه طباطبایی

مرزها به عنوان زمینه­­هایی برای کنش­های انسانی، زندگی روزمره مردمان مناطق مرزی را به شدت تحت تاثیر قرار داده و تجربیات ویژه­ای را در ابعاد مختلف اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی برای مردمان ساکن در این مناطق رقم زده­اند. ادراک مفهوم مرز برای مردمان منطقه مرزی همراه با درگیری با چنین وضعیت­هایی است و با توجه به این نوع تجربیات است که ادراک آن­ها از زندگی شکل می­گیرد. هدف این پژوهش این است تا با استفاده از پارادایم تحقیق پدیدارشناسی تفسیری به بررسی معانی و ادراکات مردمان شهر  نوسود از زندگی در منطقه مرزی پرداخته و چگونگی زندگی مرزنشینی را در بیناذهنیت­های آن­ها بررسی کند. واحدهای نمونه در این پژوهش با استفاده از نمونه­گیری هدفمند انتخاب شده­اند که پس از انتخاب ۳۳ مصاحبه شونده، حجم نمونه به اشباع رسید. تکنیک گردآوری داده­ها در این پژوهش، مصاحبه­های عمیق-ساختارنیافته، مشاهده مشارکتی و یادداشت­های میدانی بوده­اند. در نهایت با استفاده از روش تحلیل داده­ها بر مبنای طرح ون­مانن، شش تم اصلی برای بیان تجارب زیسته مردمان منطقه مرزی شهر نوسود و نحوه معنایابی آنها، از داده­ها بیرون کشیده شدند. تم­های اصلی در این پژوهش شامل: «در مرکز سیکل دلهره و اضطراب­بودن(به­واسطه شرایط اضطراب­زا احاطه­شدن)»، «کنترل نداشتن بر اوضاع و احساس سردرگمی»، «از مرکز توجهات دور بودن(احساس فراموش­شدگی)»،«درگیر بودن با نگرش­های عمومی»،«استراتژی­های سازگاری»، «تلاش برای فهم عوامل اثر­گذار» می­شوند.به طور کلی، یافته­های این پژوهش بیانگر این­ است که تجربه زندگی مرزنشینی برای شرکت کنندگان در این پژوهش، از تفاوت­های فرهنگی و زبانی که چالش­ها، مشکلات و نگرانی­ها را تشدید می­کنند، الهام می­گیرد. وارد شدن این عناصر در گستره معانی پاسخ­گویان موجب می شوند تا مشکلات و نگرانی­ها این امکان را پیدا کنند که در موقعیتی دیگر مطرح شوند. پاسخ­گویان در تلاش برای فهم مشکلات و سختی­های زندگی­شان معنای جدیدی  به آن­ها می­دهند و از این طریق روابطی را بین خود و دیگران شکل می دهند که در نهایت مرزهای هویت قومی آن­ها را بازنمایی می کنند.

مرز, مرزنشینی, فضا, پدیدارشناسی تفسیری, نمونه گیری هدفمند, مصاحبه عمیق ساختارنیافته