مسعود ناری قمی - دکتری معماری، دانشگاه تهران

ورود آشپزخانه مدرن به ایران و عمومی شدن آن در دهه ۱۳۳۰ مفهوم نوین «آشپزخانه به منزله قلب خانه» را وارد زندگی روزمره زن ایرانی کرد. در این مقاله، از طریق پیمایش کیفی و تحلیل تطبیقی پاسخ ها، جنبه های گوناگون مفاهیم فرهنگی آشپزخانه در زندگی معاصر در قیاس با سبک پیشین زندگی مطالعه شده است. تمرکز این مطالعه بر خانواده های مذهبی در شهر قم بوده است. طی این بررسی مشخص شد که سه گستره معنایی باید برای توضیح مفاهیم فرهنگی ـ اجتماعی آشپزخانه در زندگی زنان مسلمان ایرانی در نظر گرفته شود: از یک فضای شخصی با محرمیت ویژه (برای زنان) تا یک فضای زندگی خانوادگی، از یک فضای خدماتی تا یک فضای سرشار از روح زندگی، و از یک مکان مقدس تا یک مکان عادی که دارای تداعی های خاص خود در زندگی زنان مسلمان ایرانی است. نتیجه این که اکنون تصویر ایده آل از آشپزخانه در متن فرهنگی مورد بحث یک فضای شخصی زنانه و در همان حال، یک مکان موقتی و خصوصی خانوادگی است که البته فاقد همه جانبه بودن کیفیت فضای زندگی مربوطه تصور می شود.

فضای خانوادگی, فضای زنانه, فرهنگ اسلامی ایرانی, مطبخ, آشپزخانه باز, فضای مقدس, شهر قم