مریم زردویی - دانش آموخته کارشناسی ارشد، گروه گیاه پزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
عباسعلی زمانی - دانشیار گروه گیاه پزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
علی اصغر طالبی - دانشیار گروه حشره شناسی کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
هومن سالاری - استادیار گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

درختان بلوط مهم ترین گونه گیاهی جنگل های غرب کشورند و زنبورهای خانواده Cynipidae، گال های متنوعی روی قسمت های مختلف این درختان ایجاد می کنند. دو گونه بلوط Quercus brantii Lindl.و Quercus infectoria Oliv.با پراکنش متفاوت در جنگل های استان کرمانشاه وجود دارند و این پژوهش برای بررسی تنوع گونه ای زنبورهای گال زای بلوط در مناطق مختلف استان کرمانشاه انجام شد؛ برای این منظور طی سال های ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ از شش منطقه پاوه، جوانرود، گهواره، قلاجه، چالابه و سرمیل نمونه برداری و شاخص های تنوع گونه ای براساس داده های جمع آوری شده محاسبه شد. در این بررسی درمجموع، ۳۰ نوع گال (جنسی و غیر جنسی) از روی اندام های مختلف گیاهی مانند شاتون، جوانه، میوه و برگ دو گونه بلوط Q. brantii (۱۶ نوع گال) و Q. infectoria (۱۴ نوع گال) جمع آوری شد. گونه های Neuroterus lanuginosus Giraud،Dryocosmus israeli (Sternlicht) و N. saliens (Kollar) بیشترین فراوانی و گونه های Andricus coriariformis (Melika)، A. megalucidus (Melika)، A. istvani Melika، Pseudoneuroterus macropterus (Hartig)وSynophrus olivieri (Kieffer) کمترین فراوانی را در سطح استان نشان دادند؛ همچنین گونه های N. lanuginosus، N. saliens و Aphelonyx persica (Melika) با داشتن بیشترین پراکندگی، گونه های غالب زنبورهای گال زای بلوط استان کرمانشاه شناخته شدند. شاخص تنوع گونه ای شانون - وینر نشان داد تنوع گونه ای زنبورهای گال زای بلوط در جوانرود (۸۷۸/۱) و گهواره (۸۷۰/۱) بیشتر از چالابه (۸۷۳/۰)، پاوه (۶۸۱/۰)، سرمیل (۱۹۵/۰) و قلاجه (۱۸۸/۰) بوده است. مقایسه این شاخص روی گونه های بلوط Q. brantii (۵۷۴/۰) و Q. infectoria(۵۷۳/۱)، نشان دهنده تنوع بیشتر زنبورهای گال زا روی گونه Q. infectoria بود. بیشترین تنوع گونه ای در ارتفاع ۱۵۰۰ تا ۱۸۰۰ متری از سطح دریا مشاهده شد. طی نمونه برداری ها، ۱۷ گونه زنبور پارازیتویید از بالاخانواده Chalcidoidea از ۱۳ نوع گال زنبورهای Cynipidae روی دو گونه بلوط جمع آوری شد که به خانواده های Torymidae، Eurytomidae، Ormyridae، Eupelmidae، Eulophidae و Pteromalidae تعلق داشتند.

پارازیتویید, تنوع زیستی, درختان بلوط, زنبور گال زا