کامران کمالی - دانشجوی دکتری تنوع زیستی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
محمد کابلی - استاد گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده جنس Asaccus یکی از ناشناخته ترین اعضای خانواده Phyllodactylidae است. قدیمی ترین گونه شناخته شده این جنس گکوی انگشت برگی ورنر است؛ با وجود این، هنوز اطلاعات اندکی از پراکنش، ویژگی های تبارشناختی، فرآیندهای گونه زایی، جریان ژنی، روابط بوم شناختی و تهدیدهای بالقوه و بالفعل جمعیت های آن در ایران وجود دارد. این مطالعه با هدف بررسی تنوع ریخت شناختی جمعیت های مختلف این گونه در ایران انجام شد. بدین منظور، روش های ریخت شناسی سنتی با استفاده از ۱۵ متغیر مورفومتریک و ۱۰ متغیر مریستیک و همچنین ریخت شناسی هندسی استفاده شد. تعداد ۶۰ نمونه تحت مجوز سازمان حفاظت محیط زیست از فروردین تا شهریو ۱۳۹۷ در ۹ ایستگاه در نواحی غربی تا جنوبی ایران صید شد. نمونه ها با استفاده از کولیس ورنیه بیومتری و پس از تعیین جنسیت و عکس برداری، بلافاصله در نقطه صید رهاسازی شدند. نتایج نشان داد نرها و ماده های بالغ در متغیرهای ریختی با یکدیگر اختلاف معنادار دارند؛ بنابراین آنالیزهای ریخت شناختی برای نرها و ماده ها جداگانه انجام شد؛ همچنین نتایج نشان داد که تفاوت معناداری بین جمعیت های مختلف براساس متغیرهای مورفومتریک و مریستیک وجود دارد. آنالیزهای خوشه بندی تابع تشخیص نیز وجود سه خوشه از جمعیت های مطالعه شده را تایید کرد که عبارتند از جمعیت های شمال، مرکز و جنوب زاگرس؛ با این وجود مطالعات مولکولی تکمیلی برای تایید جدایی جمعیت های ذکرشده ضروری است تا بتوان با تجمیع نتایج مطالعات ریخت شناختی و مولکولی، واحدهای حفاظتی معنادار را در ایران شناسایی و به سازمان حفاظت محیط زیست برای برنامه های حفاظتی آتی پیشنهاد کرد.

واژه های کلیدی: ایران, ریخت شناسی هندسی, رشته کوه زاگرس, گکوهای انگشت برگی, ریخت شناسی, ایران