نسترن جلیلیان - مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه، کرمانشاه، ایران
محمدرضا رحیمی نژاد - گروه زیست شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

برای بررسی سیتوتاکسونومی جنس Vicia در ایران، از ۴۰ تاکسون مختلف از ۱۳ بخش جهت مطالعه کروموزوم ها در مرحله متافاز میتوز استفاده شد. کمترین عدد دیپلوئید مشاهده شده برابر با ۱۰ و بیشترین برابر با ۲۸ بود. در میان اعداد دیپلوئید شمارش شده ۳ عدد پایه کروموزومی در تاکسون های جنس Vicia در ایران (x=۵, ۶, ۷) مشاهده شد. بر این پایه، این جنس دارای دو سطح دیپلوئیدی و تتراپلوئیدی در ایران است. در تاکسون های دیپلوئید (در مجموع ۳۷ تاکسون) سه عدد کروموزومی متفاوت (۲n=۱۰, ۱۲, ۱۴) دیده شد در حالی که در سه تاکسون متعلق به بخش Cracca از زیرجنس Cracca، عدد دیپلوئید شمارش شده ۲n=۲۸ بود. در تاکسون های V. cracca (۲x, ۳x, ۴x) و V. villosa subsp. dasycarpa (۲x, ۴x) با توجه به گزارش سطح پلی پلوئیدی مختلف در جهان، تنها سیتوتیپ های دیپلوئید این تاکسون ها در ایران مشاهده گردید. اغلب کاریوتیپ ها در تاکسون های مطالعه شده، کروموزوم های ساب متاسانتریک (۳۸/۵۴ درصد)، ساب تلوسانتریک (۳۱/۲۶ درصد)، متاسانتریک (۳۸/۱۴ درصد) و تلوسانتریک (۱۵/۳ درصد) دارند. در اغلب کاریوتیپ ها، بلندترین کروموزوم ها ساب متا سانتریک (sm) و کوتاه ترین کروموزوم ها ساب تلوسانتریک (st) هستند. تاکسون های بررسی شده در کلاس های ۲A، ۳A، ۴A، ۳B و ۴B از جدول دو طرفه استبینز قرار گرفتند که بیانگر وضعیت تکاملی ابتدایی در آنها است. V. narbonensis با داشتن بیشترین میزان درصد شکل کلی (TF%) برابر با ۵۷/۳۷ و کمترین مقدار شاخص عدم تقارن درون کروموزومی رومرو زارکو (A۱) برابر با ۳۹/۰ به عنوان متقارن ترین کاریوتیپ و V. michauxii با داشتن A۱ برابر با ۸۲/۰ و مقدار TF% ( برابر با ۱۵/۱۳) به عنوان نامتقارن ترین و در عین حال متکامل ترین کاریوتیپ از لحاظ درون کروموزومی شناخته شدند.

کاریوتیپ, سیتوتاکسونومی, Vicia