حسین مقصودی کلاردشتی - گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان، ایران
مهدی رحیم ملک - گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان، ایران
محمدرضا سبزعلیان - گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان، ایران
مجید طالبی - گروه بیوتکنولوژی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان، ایران

به منظور بررسی تنوع ژنتیکی و روابط بین صفات زراعی در توده های رازیانه های ایرانی، آزمایشی روی ۱۵ توده رازیانه، شامل ۱۳ تودهداخلی از مناطق مختلف ایران و ۲ توده خارجی، در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه صنعتی اصفهان اجرا گردید. بر اساس نتایج تحلیل واریانس، اختلاف معنی داری میان توده های مطالعه شده برای همه صفات مشاهده گردید. تمام صفات بررسی شده به استثنای تعداد روز تا ۵۰ درصد سبز شدن از وراثت پذیری متوسط تا بالایی (۹۰ درصد) برخوردار بودند. عملکرد دانه، همبستگی مثبت و معنی داری با صفت تعداد انشعاب فرعی داشت. عامل اول در تحلیل عامل ها، ۸۳ درصد از کل واریانس متغیرها را توجیه کرد. صفات: ارتفاع، قطر تاج پوش و تعداد روز تا ۵۰ درصد گل دهی عمده ترین نقش را در تبیین عامل اول داشتند. صفات: تعداد انشعاب فرعی، وزن تر، وزن خشک و عملکرد بذر دارای ضرایب بردار ویژه بیشتری در مولفه دوم بودند. در مولفه سوم صفات: ارتفاع، قطر گل آذین و طول دانه بیشترین اهمیت را در تبیین این مولفه داشتند. بر اساس تحلیل خوشه ای، ۱۵ توده رازیانه مورد بررسی در چهار دسته قرار گرفتند و اختلاف معنی داری به ویژه در عملکرد بذر، زمان رسیدگی و ارتفاع گیاه و از همه مهم تر مناطق جغرافیایی و شرایط اقلیمی نشان دادند. بنابراین، می توان از طریق تلاقی بین ژنوتیپ های برتر خوشه های مختلف و آزمون نتاج آنها از طریق برنامه های به نژادی و انتخاب، نسبت به تولید ارقام با خصوصیات زراعی مطلوب اقدام نمود.

رازیانه, تنوع ژنتیکی, وراثت پذیری, صفات مورفولوژیک